izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Umuz sözü Azərbaycan dilində "çiyin" mənasında işlənən bir sözdür. Lüğətlərdə sadəcə "çiyin" kimi tərcümə edilməsinə baxmayaraq, semantikasında bir qədər incəliklər vardır. "Çiyin" daha geniş bir anatomik termin olaraq boyun və qol arasında yerləşən bədən hissəsini ifadə edir. "Umuz" isə daha çox həmin nahiyənin yuxarı və arxa hissəsinə, belə demək olar ki, çiyinin ən hündür və əzələli hissəsinə işarə edir. Bu səbəbdən, "umuz" sözü daha konkret və yerli bir təsvir verir.

Ədəbiyyat nümunələrində "umuz" sözünün "çiyin" sözü ilə tamamilə sinonim olaraq işlənməməsi də bunu təsdiq edir. Misal üçün, verilən nümunədə "Mən tüfəngi umuzuzuma sıxaraq gedirdim" cümləsində tüfəngin çiyinin tam ortasına deyil, daha çox çiyinin yuxarı və arxa hissəsinə sıxılması təsvir olunur. Bu hissə əzələli olduğundan ağır bir əşyanın daşıyarkən daha rahat saxlanılmasına imkan verir. "Yun şalını umuzundan alıb kreslonun söykənəcəyinə buraxdı" cümləsində isə şalın çiyindən deyil, ümumiyyətlə çiyin bölgesindən götürülüb kresloya qoyulduğu aydın olur. Burada "umuz" çiyinin daha geniş bir sahəsini ifadə edir.

Etimalogiyasına gəldikdə, "umuz" sözünün türk dilləri ailəsinə aid olduğu güman edilir və muhtemelen kökündə fiziki dayağı, ağırlığı daşımağı ifadə edən bir məna yatır. Bu da sözün konkret istifadə sahəsini izah edə bilər. Qeyd etmək lazımdır ki, bəzi türk lehçələrində bu sözün müxtəlif formaları və ya sinonimləri mövcuddur. Daha geniş araşdırmalar "umuz" sözünün semantik inkişafını və əlaqəli sözləri daha yaxşı başa düşməyə imkan verər.

Nəticə olaraq, "umuz" sözü "çiyin"in sinonimi olsa da, konkret istifadəsində daha spesifik və dəqiq bir məna daşıyır. O, çiyinin yuxarı və arxa, əzələli hissəsini ifadə edərək ədəbiyyatda və gündəlik nitqdə özünəməxsus semantik yerə malikdir.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz