Unikal (lat. unicus – yeganə, tək) sifətdir. Əsas mənası “nadir, tək, özünəməxsus, bənzəri olmayan, yeganə” deməkdir. Lüğətlərdə qeyd olunan "nadir" və "yeganə" ifadələri unikal sözünün mənasını tam əhatə etmir. Çünki "nadir" sözü say baxımından azlığı, "yeganə" isə yalnız birinin olmasını ifadə edir. Unikal isə bundan daha geniş bir məna kəsb edir: yalnız birinin olmasının yanında, həmçinin özünəməxsus xüsusiyyətlərə, digərlərindən fərqləndirən xüsusiyyətlərə malik olmağı da bildirir.
Mənşə etibarilə latın dilindən gələn unicus sözü “bir”, “tək” mənalarını verir. Ancaq Azərbaycan dilinə keçdikdən sonra bu məna zənginləşərək daha çox “özünəməxsusluq”, “bənzərsiz olmaq” aspektlərini önə çəkir. Misal üçün, “unikal bir kəşf”, “unikal bir hadisə”, “unikal bir əsər” kimi ifadələrdə yalnız sayın azlığı deyil, həm də hadisənin, kəşfin və ya əsərin özünəməxsusluğuna, digərlərindən fərqli xüsusiyyətlərinə vurğu edilir.
Unikal sözü müxtəlif kontekstlərdə fərqli nüanslarla işlənə bilər. Məsələn:
- Elmi kontekstdə: “Unikal bir bitki növü aşkar edildi.” (Burada yalnız birinin olmasına deyil, həm də yeni və fərqli bir növ olmasına vurğu var)
- İncəsənət kontekstində: “Rəssamın unikal üslubu onu digərlərindən fərqləndirir.” (Burada bənzərsiz üsluba, fərdi xüsusiyyətlərə diqqət yönəldilir)
- Gündəlik danışıq dilində: "O, unikal bir insandır." (Burada şəxsin bənzərsiz, fərqli, özünəməxsus xarakteri və keyfiyyətləri nəzərdə tutulur)
Beləliklə, unikal sözü sadəcə “nadir” və ya “yeganə” mənalarından daha geniş bir semantik yük daşıyır və müasir Azərbaycan dilində özünəməxsusluğu, bənzərsizliyi ifadə edən mühüm bir leksik vahiddir.