“Urus” sözü, Azərbaycan dilinin canlı nitqində “rus” etnoniminin qısaltılmış, daha doğrusu, söhbət üslubuna uyğunlaşdırılmış formasıdır. Əsasən, rus mənşəli insanlar və onlarla bağlı məsələlərdən danışarkən istifadə olunur. Lüğətlərdə “rus” sözünün sinonimi kimi qeydə alınsa da, “urus” daha qeyri-rəsmi, ünsiyyətdə rahatlıq yaradan, hətta bir qədər yumşaq və ya məhəbbət dolu bir tonda işlənə bilər. Bu, sözün əsas mənasını dəyişdirməsə də, kontekstə görə intonasiya və emosional yükünü dəyişir.
“Urus” sözünün əsasən qeyri-rəsmi və danışıq dilində istifadə olunması onun yazılı dilə nisbətən daha az rast gəlinməsinə səbəb olur. Yazılı mətnlərdə, xüsusilə rəsmi üslubda, “rus” sözünün özü üstünlük təşkil edir. Ancaq bədii əsərlərdə, xüsusən də dialoqlarda, personajların real danışıq tərzinin verilməsi üçün “urus” sözündən məqsədyönlü şəkildə istifadə edilə bilər. Bu, əsərin dilinə realçılıq və təbii bir hava qatır.
Misal olaraq verilən "[Məşədi İbad:] Bax, mən iki yaşında urus balası görmüşəm ki, başı ağappaq qar kimi" cümləsində “urus” sözü, rus mənşəli bir uşaqdan danışılarkı, heç bir mənfi məna ifadə etmir. Əksinə, uşağın görünüşünə dair təsvirin bir hissəsidir. Sözün bu kontekstdə istifadəsi ruslara qarşı hər hansı bir mənfi münasibəti əks etdirmir. Beləliklə, "urus" sözünün mənası və kontekstdə işlənməsi həmişə diqqətlə nəzərə alınmalıdır.
Etimoloji baxımdan “urus”, “rus” sözünün qısaldılmış və sadələşdirilmiş formasıdır. Fonetik dəyişikliklər nəticəsində yaranıb və şifahi ünsiyyətin təbii prosesinin təzahürüdür. Sözün mənşəyi və etimologiyası onun müasir dil işlənməsindəki funksiyasını anlamaq üçün vacibdir.