izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Urvatlı sifəti, əsasən şifahi danışıq dilində işlənərək, bir şəxsin cəmiyyətdəki mövqeyini, ictimai nüfuzunu və etibarını ifadə edir. Mənşəcə türk dillərindən gələn bu söz, “sayılan”, “hörmətli”, “nüfuzlu” və “etibarlı” kimi mənaları özündə birləşdirir. Ancaq sadəcə “hörmətli” olmaqdan daha çox, şəxsin öz əməlləri, davranışları və xasiyyəti sayəsində qazandığı bir hörmətdən, ictimai dəyərdən bəhs edir. Bu mənada “urvatlı” sözü, sadəcə hörmətə layiq olmaqdan daha geniş bir məna kəsb edir; fərdin cəmiyyətdəki mövqeyinin, etibarının, təsirinin gücünü vurğulayır.

Məsələn, “O, kənddə çox urvatlı bir insandı” cümləsində, şəxsin yalnız hörmətli deyil, həm də sözünün üstündə duran, sözü keçən, fikirlərinə əhəmiyyət verilən, nüfuzlu bir şəxs olduğu ifadə olunur. “Urvatlı adam” deyərkən, həm yüksək mənəvi keyfiyyətlərə malik olan, həm də ictimai təsir gücünə sahib olan bir şəxsi nəzərdə tuturuq. “Qarakişi” misalında isə, Əsəd kişinin yaxşılıqları sayəsində cəmiyyətdə qazandığı mövqeyi, yəni “urvatlı” olduğunu göstərir. Burada sadəcə “hörmətli” deməkdən daha çox, onun əməllərinin cəmiyyətdəki təsiri, nüfuzunun ölçüsü vurğulanır.

Qeyd edək ki, “urvatlı” sözü, müasir Azərbaycan ədəbi dilində geniş istifadə olunmasa da, şifahi nitqdə, xüsusilə də yaşlı nəslin danışığında hələ də rast gəlinir və səlis, təbii və mənalı bir ifadədir. Bu sözün “hörmətli”, “nüfuzlu”, “etibarlı” kimi sinonimləri olsa da, onlardan fərqli olaraq, şəxsin qazandığı mövqenin əsasını onun öz əməllərinin, davranışlarının təşkil etdiyini daha aydın şəkildə ifadə edir.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz