Utanmadan zərfi Azərbaycan dilində geniş məna çalarlarına malik bir sözdür. Əsas mənası "utanmadan, xəcalət çəkmədən" olsa da, kontekstdən asılı olaraq müxtəlif nüanslar əldə edir. Lüğətlərdə verilən "həyasızcasına", "təklifsizcəsinə", "arsız-arsız" kimi sinonimlər bu məna çalarlarının müxtəlifliyini göstərir. Bu söz, hərəkətin ictimai normalara, etik qaydalara və ya şəxsi vicdan prinsiplərinə zidd olmasını bildirir.
Etimoloji baxımdan "utanmadan" sözü "utanmaq" fellinin "madan" zərf şəkilçisi ilə əmələ gəlmişdir. "Utanmaq" feli isə kökü türk dillərində olan köhnə bir sözdür və üz qızartması, xəcalət çəkmə, vicdan əzabı kimi duyğuları ifadə edir. Beləliklə, "utanmadan" sözü bu duyğuların olmamasını, əksinə, onlara məhəl qoymamağı bildirir.
Cümlədə işlənməsinə misal olaraq: "Utanmadan yalan danışdı." bu cümlədə "utanmadan" zərfi yalan danışma hərəkətinin etik normalara zidd olduğunu və danışanın heç bir xəcalət çəkmədiyini bildirir. Başqa bir nümunə olaraq, "Utanmadan qapını açdı və içəri girdi." cümləsində isə zərf daha çox "təklifsizcəsinə", "icazəsiz" mənasını verir. "Utanmadan pulunu aldı" cümləsində isə zərf haqsızlıq, kobudluq, vicdansızlıq kimi məna çalarlarını da özündə ehtiva edə bilər.
Qısacası, "utanmadan" zərfi yalnız həyasızlığı deyil, həm də özbaşınalığı, kobudluğu, əxlaqsızlığı, icazəsizliyi və ya hətta cəsarəti ifadə edə bilər. Mənasının tam dəqiqliyi cümlənin kontekstindən və nitq vəziyyətindən asılıdır.