Uyarsız sifəti, əsasən bir şeyin başqa bir şeyə uyğun gəlməməsini, müvafiq olmamasını, bir-birinə uyğunsuzluğunu bildirir. Bu uyğunsuzluq müxtəlif səviyyələrdə və kontekstlərdə özünü göstərə bilər: formal uyğunsuzluqdan tutmuş, mənalı və ya funksiyal uyğunsuzluğa qədər.
Mənşəcə, sözün kökü "uyar" felindən törəmişdir. "Uyar" felinin əsas mənası "uyğunlaşmaq", "uyğun gəlmək", "uyğunlaşdırmaq"dır. "-sız" şəkilçisi isə mənfi məna ifadə edir, yəni "uyar" felinin əksini bildirir: uyğunlaşmayan, uyğun gəlməyən.
Məna çalarları: Uyarsız sözü müxtəlif kontekstlərdə fərqli məna çalarları ilə işlənə bilər:
- Formal uyğunsuzluq: "Paltarının rəngi otaq dekorasiyası ilə tamamilə uyarsız idi." (Burada rəng uyğunluğu nəzərdə tutulur.)
- Funksional uyğunsuzluq: "Bu alət bu iş üçün tamamilə uyarsızdır." (Burada alətin işə yararlılığı nəzərdə tutulur.)
- Mənəvi uyğunsuzluq: "Davranışı onun vəzifəsinə uyarsız idi." (Burada etik və ya peşəkar standartlara uyğunsuzluq nəzərdə tutulur.)
- Məntiqi uyğunsuzluq: "Onun arqumenti məsələyə uyarsız idi, heç bir əlaqəsi yox idi." (Burada məntiqi ardıcıllıq və əlaqənin olmaması nəzərdə tutulur.)
Sinonimləri: Uyarsız sözünün sinonimləri arasında uyğunsuz, müvafiq olmayan, münasib olmayan, zidd, əks, uyğun gəlməyən, düz gəlməyən kimi sözlər göstərilə bilər. Lakin hər bir sinonimin özünəməxsus məna çaları vardır və hamısı "uyarsız" sözünün bütün məna çalarlarını tam əhatə etmir.
Antonomu: Uyarsız sözünün antonomu (əks mənalı sözü) uyğun, müvafiq, münasib, uyğunlaşmış kimi sözlərdir.