Uyma (Uymaq felindən törəmə isim): Bu söz "uymaq" felindən törəmiş olub, əsasən bir şeyə, bir vəziyyətə, bir qaydaya və ya bir şəxsə uyğunluq, oxşarlıq, bənzərlik mənalarını ifadə edir. Həm də müəyyən bir standart, qəlib, model və ya nümunəyə uyğunluq, müvafiqlik kimi başa düşülə bilər.
Mənşəyi: Sözün mənşəyi türk dillərindəki "uymaq" feli ilə bağlıdır. "Uymaq" felinin kökü qədim türk dillərində də mövcud olmuş və əsasən "uyğun olmaq", "bənzəmək", "müvafiq olmaq" mənalarını ifadə edirdi. Müasir Azərbaycan dilində də bu mənalarını qoruyub saxlayır.
Mənaların Nüansları: "Uyma" sözü müxtəlif kontekstlərdə bir qədər fərqli mənalar daşıya bilər. Məsələn:
- Rəng uyması: Paltarların rəng uyması gözəl görünür. (Rənglərin bir-birinə uyğunluğu)
- Vəziyyət uyması: Bu planlar mövcud vəziyyətə uymaz. (Uyğunsuzluq)
- Qayda uyması: İş yerində qayda-qanunlara uyma vacibdir. (Qaydalara riayət)
- Şəxs uyması: Onların bir-birinə olan uymaları göz qabağındadır. (Bir-birinə bənzərlik, yaxınlıq)
- Modellə uyma: Evin dizaynı müasir modellə uyur. (Bənzərlik, oxşarlıq)
Cümlədə İstifadəsi: "Uyma" sözü cümlələrdə müxtəlif qoşmalarla və yerlərdə işlənə bilər. Məsələn, "rəng uyması", "vəziyyətə uyma", "qaydalara uyma", "şəxsə uyma", "uyma dərəcəsi", "tam uyma" kimi ifadələr dilçiliyimizdə geniş yayılmışdır. Sözün mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişə bilər. Hətta bəzən "uyğunsuzluq" mənasında da işlənə bilər (məsələn, "bu planların vəziyyətə uyması yoxdur").
Qısaca: "Uyma" sözü əsasən oxşarlıq, uyğunluq, müvafiqlik, bənzərlik mənalarını ifadə edən, "uymaq" felindən törəmiş bir isimdir. Ancaq kontekstə görə mənası dəyişə bilər və hətta uyğunsuzluq mənasında da işlənə bilər.