Uzanıb-getmək sözü Azərbaycan dilində geniş mənada “uzunluqda davam etmək, məsafədə yayılmaq, sürətlə uzanaraq yayılmaq” mənalarını ifadə edir. Bu, sadəcə "uzanmaq" felinin təkrarlanan formasının məkan və zaman boyunca davamlılığını vurğulayan bir ifadəsidir. Lüğətlərdəki "uzanmaq"ın üçüncü mənası kimi qeyd edilməsi qısadır və sözün ifadə etdiyi geniş məna çalarlarını əhatə etmir.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "uzan-" kökü "uzun" sözündən əmələ gəlib, "-ıb-get-" isə hərəkətin davamlılığını və məsafədə yayılmasını ifadə edir. Beləliklə, "uzanıb-getmək" sözü əşyanın, hadısənin və ya prosesin məkan və ya zaman boyunca uzunluqda davamlı şəkildə yayılmasını təsvir edir.
Misal üçün, M.İbrahimovun "Düşərgənin ətrafında yamyaşıl pambıq sahələri uzanıb gedir" cümləsində "uzanıb-getmək" sözü pambıq sahələrinin düşərgənin ətrafında uzun və geniş bir məsafəyə yayıldığını və davamlı bir şəkildə uzandığını bildirir. Bu cümlədə sadəcə "uzanır" deyilməklə bu mənzərənin tam təsviri verilə bilməzdi. "Uzanıb-getmək" sözü mənzərəyə dinamiklik, davamlılıq və genişlik qatar.
Başqa nümunələrə baxaq:
- "Dağlar uzaqlara uzanıb gedirdi." (Dağ sırasının uzunluğu və davamlılığı vurğulanır.)
- "Səhra qumları sonsuza uzanıb gedirdi." (Səhranın sonsuzluğu və genişliyi təsvir olunur.)
- "Gecənin qaranlığı bütün ətrafa uzanıb getdi." (Qaranlığın yayılması və genişlənməsi təsvir edilir.)
- "Yol uzun-uzun uzanıb gedirdi." (Yolun uzunluğu və davamlılığı vurğulanır.)
Gördüyümüz kimi, "uzanıb-getmək" sözü təkcə məkan boyunca deyil, həm də zaman boyunca davam edən prosesləri təsvir etmək üçün də işlədilə bilir. Məsələn, "Çətinliklər uzanıb gedirdi" cümləsində çətinliklərin uzun müddət davam etməsi nəzərdə tutulur.