izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Uzunboğazlı sifəti, əsasən, boğazının uzun olmasına işarə edir. Lakin bu söz sadəcə anatomik bir xüsusiyyəti bildirməklə kifayətlənmir, daha çox məcazi mənada da işlənir. Əşyanın boğaz hissəsinin uzunluğuna diqqət çəkir. Məlumatda verilən “Uzunboğaz adam”, “Uzunboğaz şüşə”, “Uzunboğaz corab” nümunələrində olduğu kimi, hər üç halda da boğaz hissəsinin uzunluğu ön plana çıxır. Şüşə və corab üçün bu, həqiqi anatomik məna deyil, əşyanın forması ilə bağlıdır. Beləliklə, sözün mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişir.

Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "uzun" və "boğaz" sözlərinin birləşməsindən əmələ gəldiyini görərik. "Uzun" sözü türk dillərinə məxsusdur və uzunluğu ifadə edir. "Boğaz" sözü isə bir çox dillərdə olduğu kimi, türk dillərində də bədənin müəyyən bir hissəsini, yəni başla sinə arasında olan dar hissəni ifadə edir. Bu iki sözün birləşməsi ilə əmələ gələn "uzunboğazlı" sözü konkret və məcazi mənalarda işlənir.

Misal olaraq verilən “Stolun qabağında dümdüz oturmuş uzunboğaz, arıq adam qəti dedi” cümləsində "uzunboğaz" sözü bir insanın boğazının uzunluğundan daha çox, bəlkə də onun incə, zərif görünüşünə işarə edir. Yəni burada anatomik uzunluq deyil, daha çox bədən quruluşunun ümumi təəssüratına əsaslanan məcazi bir məna vardır. Bu cümlədə "uzunboğaz" sözü arxaik və nadir işlənən bir söz kimi deyil, həm də məcazi mənada işlənərək adamın görünüşü haqqında təsəvvür yaradır.

Qısaca desək, "uzunboğazlı" sözü həm konkret (boğazı uzun olan), həm də məcazi (incə, zərif görünüşlü) mənalarda işlənən bir sifətdir və kontekstdən asılı olaraq mənası dəqiqləşir. Sözün işlənmə sahəsi əsasən sözlü nitqə məxsusdur və ədəbi dilə nisbətən daha az işlədilir.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz