Uzunlaşmaq felinin Azərbaycan dilindəki mənası, sadəcə "uzun olmaq"dan daha geniş və çoxşaxəlidir. Lüğətlərdəki qısa izahlar, sözün zəngin semantik potensialını tam əks etdirə bilmir. "Uzunlaşmaq" həm fiziki, həm də məcazi mənalarda işlənə bilən bir sözdür.
Fiziki mənada, "uzunlaşmaq" əsasən boyun artması, uzanması deməkdir. Bu, canlılar (insanlar, heyvanlar, bitkilər) üçün istifadə oluna bilər. Məsələn, "Uşaq bir-iki ilin içində yaman uzunlaşıb" cümləsində olduğu kimi, burada fiziki böyümə, boy artımı nəzərdə tutulur. Daha dəqiq desək, müəyyən bir müddət ərzində boyun getdikcə artması prosesi ifadə olunur. Bu proses tədricən baş verən bir inkişafdır. Digər nümunələr: "Yaz gəldi, günlər uzunlaşdı.", "Gecələr sürətlə uzunlaşırdı, qış yaxınlaşırdı." Bu nümunələrdə isə gündüzlərin və gecələrin müddətinin artması və ya azalması nəzərdə tutulur.
Məcazi mənada isə "uzunlaşmaq" müxtəlif kontekstlərdə fərqli mənalar kəsb edə bilir. Məsələn, bir işin, prosesin, hadisənin uzadılması, vaxtının artması mənasında işlənə bilər: "Görüş uzunlaşdı, gec qayıtdım evə.", "Yığıncaq gözləniləndən daha uzunlaşdı." Bu mənada "uzunlaşmaq" tərəddüd, gecikmə, süründürmə kimi mənaları da özündə ehtiva edə bilər. Həmçinin, bir yerdə qalma müddətinin uzanması mənasında da işlənə bilər: "Xəstəxanada uzunlaşdı, aylarca müalicə olundu." Burada "uzunlaşmaq" passiv bir proses kimi təsvir olunur.
Etimalogiyası: "Uzun" sifəti və "-laşmaq" əlavəsindən əmələ gəlmişdir. "-laşmaq" əlavəsi isə bir keyfiyyətin artması, əlavə olunması mənasını ifadə edir. Beləliklə, "uzunlaşmaq" sözü "uzun olmaq halına gəlmək" kimi də izah oluna bilər.
Nəticədə, "uzunlaşmaq" sözünün mənası sadəcə boyun artması ilə məhdudlaşmır. O, zaman, məsafə, proseslər və s. ilə bağlı müxtəlif məcazi mənaları da özündə ehtiva edən çoxmənalı bir sözdür. Kontekstdən asılı olaraq onun dəqiq mənasını anlamaq lazımdır.