Uzunlatma sözü, "uzunlatmaq" feilindən törəmiş bir isimdir. "Uzunlatmaq" sözünün özü isə "uzun" sifəti və "-lat" məsdər şəkilçisinin birləşməsindən əmələ gəlib. Bu, sözün mənasının əsasını qoyur: bir şeyin uzunluğunu artırmaq, onu uzatmaq, daha uzun etmək. Lakin, sadəcə fiziki uzunluğun artırılmasından kənara çıxaraq, daha geniş bir məna spektrini əhatə edir.
Fiziki Uzunlatma: Ən açıq mənası bir cismin, obyektin və ya məsafənin fiziki olaraq uzadılmasıdır. Məsələn, "dəmir yolu xəttinin uzunlatması" ifadəsində dəmir yolunun fiziki olaraq uzadılması nəzərdə tutulur. Başqa nümunələr: "paltarın uzunlatılması", "kabelin uzunlatılması", "məsafənin uzunlatması".
Metaforik Uzunlatma: "Uzunlatma" sözü metaforik mənada da işlədilir. Bu halda, fiziki uzunluqdan əlavə, müddətin, vaxtın, prosesin və ya hekayənin uzadılması, sürətləndirilməsinin qarşısını almaq məqsədi ilə yavaşlatılması, uzadılması kimi başa düşülə bilər. Məsələn, "iclasın uzunlatması" ifadəsi iclasın lazımsız şəkildə uzadılmasını, "mübahisənin uzunlatması" isə mübahisənin uzanmasını ifadə edər. Həmçinin, "müalicənin uzunlatması" ifadəsi xəstəliyin müalicə müddətinin uzadılması mənasını verə bilər.
Dilçilik Baxımından: "Uzunlatma" sözünün leksik mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişə bilsə də, əsasında hər zaman bir şeyin uzadılması, artırılması və ya davam etdirilməsi fikri dayanır. Bu sözün sinonimləri arasında "uzadılması", "artırılması", "davam etdirilməsi" kimi sözlər göstərilə bilər. Ancaq bu sinonimlərin hər biri "uzunlatma" sözünün tam mənasını əks etdirməyə bilər. Çünki "uzunlatma" sözü bir prosesi, hərəkəti ifadə etməklə yanaşı, nəticəni də bildirir. Məsələn, "uzadılması" yalnız nəticəyə diqqət çəkərkən, "uzunlatma" prosesi və nəticəni birlikdə ifadə edir.
Nümunə Cümlələr:
- Kəndin su xəttinin uzunlatması layihəsi uğurla başa çatdı.
- Film rejissorunun qərarı ilə uzunlatdırıldı.
- Sözün uzunlatması onun mənasını dəyişdirir.
- Müqavilənin uzunlatması iki tərəfin razılığı ilə həyata keçirildi.
- Məhkəmə prosesinin uzunlatması bütün iştirakçıları bezdirdi.