Uzunömürlülük (uzun + ömür + -lük) sözü, Azərbaycan dilinin zəngin leksikasında "uzun müddət yaşamaq" və ya "uzun ömür" mənasını ifadə edən bir termindir. Lüğətlərdə sadəcə "uzun ömür, uzun həyat, uzun, çox yaşama; ömrün uzunluğu" kimi qısa və ümumiləşdirilmiş təriflərlə kifayətlənmək, sözün semantik potensialını tam əks etdirmir. Əslində, uzunömürlülük anlayışı bioloji, sosial və hətta fəlsəfi aspektləri özündə birləşdirən daha mürəkkəb bir konsepsiyadır.
Bioloji baxımdan, uzunömürlülük bir orqanizmin genetik tərkibi, həyat tərzi, ətraf mühitin təsiri və sağlamlıq vəziyyəti ilə müəyyən olunur. Bu, hüceyrə səviyyəsindəki proseslərdən tutmuş, bütün orqanizmin fizioloji funksiyalarının effektivliyinə qədər geniş bir spektrdə təzahür edir. Uzunömürlülük genlərinin mövcudluğu və onların ifadə səviyyəsi bu prosesdə mühüm rol oynayır.
Sosial aspekt uzunömürlülüyün tədqiqində əhəmiyyətli yer tutur. İnsanların sosial-iqtisadi vəziyyəti, təhsil səviyyəsi, ətraf mühitin keyfiyyəti, stress səviyyəsi, sosial dəstək kimi amillər ömür uzunluğuna və həyat keyfiyyətinə birbaşa təsir edir. Sağlam həyat tərzi, düzgün qidalanma, müntəzəm fiziki aktivlik və müsbət emosional vəziyyət uzunömürlülüyü artıran əhəmiyyətli amillərdir.
Fəlsəfi baxımdan isə, uzunömürlülük məsələsi insan həyatının mənası, ölümün qaçılmazlığı və zamanın təbiəti ilə bağlı suallar doğurur. Uzun ömür sürə bilmək istəyi insan təbiətinin ayrılmaz hissəsidir və tarix boyu müxtəlif mədəniyyətlərdə uzunömürlülüyə dair müxtəlif inanclar və miflər formalaşıb. Bu kontekstdə uzunömürlülük sadəcə uzun yaşamaq deyil, həm də həyatın mənalı və dolu keçməsi deməkdir.
Cümlədə işlənmə nümunələri:
"Uzunömürlülük genlərinin aşkarlanması tibbdə böyük irəliləyişdir."
"Ailəsində uzunömürlülük ənənəsi olan insanlar daha sağlam həyat tərzi sürürlər."
"Müasir tibb elminin inkişafı insanın orta ömür müddətini və uzunömürlülüyünü artırıb."
"Uzunömürlülüyün sirri sağlam həyat tərzi və müsbət düşüncədədir."