Üçmərtəbəli sifəti, əsasən memarlıq və inşaat sahələrində istifadə olunan, "üç mərtəbəsi olan" mənasını verən bir söz birləşməsidir. Bu termin, bir binanın, qurğunun və ya oxşar bir quruluşun üfüqi olaraq üç səviyyəyə bölündüyünü və hər səviyyənin öz tavan və döşəməsinə malik olduğunu göstərir. "Üç mərtəbə" ifadəsinin özündə də olduğu kimi, "üçmərtəbəli" də həmin quruluşun hündürlüyünün və ya ölçülərinin müəyyən bir miqyasda olduğunu bildirir. "Üçqat" mənası isə daha geniş məna daşıyır və hər hansı bir şeyin üç hissədən, təbəqədən və ya səviyyədən ibarət olmasını ifadə edə bilər, ancaq memarlıq kontekstində "üçmərtəbəli" daha dəqiq və spesifik bir məna kəsb edir.
Sözün leksik mənşəyi aydın şəkildə "üç" say ədədinin və "mərtəbə" sözünün birləşməsindən əmələ gəlməsidir. "Mərtəbə" sözünün özü də fars dilindən mənşəli olub, binanın hər bir üfüqi səviyyəsini ifadə edir. Beləliklə, "üçmərtəbəli" sözü tam olaraq türk dilində formalaşmış bir söz birləşməsi olub, onun bütün komponentləri türk dilinin leksikasına aiddir.
Misal cümlələrdə "üçmərtəbəli" sözü müxtəlif kontekstlərdə işlədilə bilər:
- "Onlar üçmərtəbəli bir evdə yaşayırdılar." (Burada ev tipinin, ölçüsünün təsviri verilir.)
- "Şəhərin mərkəzində, üçmərtəbəli bir otelin yanında dayanmışdıq." (Burada yerin müəyyənləşdirilməsində istifadə olunur.)
- "Layihə üçmərtəbəli bir quruluşun tikintisini nəzərdə tutur." (Burada plan və ya layihənin təsvirində istifadə olunur.)
- "Üçmərtəbəli tort bayram süfrəsinin əsas bəzəyi idi." (Bu misalda "üçmərtəbəli" sözü metaforik olaraq, yəni memarlıq mənasından kənara çıxaraq, üçqatlı tortun təsvirində işlənilir.)
Göründüyü kimi, "üçmərtəbəli" sözü konkret və metaforik olaraq müxtəlif kontekstlərdə işlədilə bilir, lakin əsas mənası həmişə "üç mərtəbəsi olan" anlayışını ifadə edir. Sözün işlənmə sahəsi əsasən memarlıq və inşaat ilə məhdudlaşsa da, metaforik istifadə imkanları da mövcuddur.