Ümman (ər. اُمّان - umān) sözü ərəb mənşəli olub, Azərbaycan dilinə də ərəb dilindən keçmişdir. Əsas mənası "dərin və geniş dəniz, okean"dır. Lüğətlərdə sadəcə "böyük dəniz, dərya, okean" kimi izahı qeyd olunsa da, Ümman sözünün çağırışdırdığı təsəvvür daha geniş və poetikdir. Sadəcə fiziki bir coğrafi vahidi deyil, sonsuzluq, dərinlik, qüdrət və təhlükə hissi ilə bağlıdır.
Ümmanın "dəniz" və "okean" sözlərindən fərqli olaraq daha emosional və təsviri bir xüsusiyyəti vardır. "Dəniz" və "okean" daha çox coğrafi terminlər kimi qəbul olunarkən, "ümman" sözü ədəbiyyatda, xüsusilə də şeir və nəsr əsərlərində, dənizlə bağlı daha şairanə və geniş mənaları ifadə etmək üçün istifadə olunur. Mətndəki "Bir fırtına quşu olub; Baş vurmuşam ümmanlara; Dənizdə dürr axtarmışam" misallarında bu aydın görünür. Burada "ümman" sadəcə "dəniz" demək deyil, həm də səyahət, macəra, təhlükə və axtarış mənalarını da özündə ehtiva edir.
Ümman sözü cümlələrdə müxtəlif kontekstlərdə işlənə bilər. Məsələn:
- Gəmi ümmanın dalğalarında sarsılırdı. (Burada ümman, geniş və qüvvətli dəniz mənasında işlənir.)
- Onun ürəyi ümman kimi dərin idi. (Burada ümman, dərinlik və sirlə dolu bir məkanı ifadə edir, metaforik işlənmədir.)
- Sənətkarın əsərləri ümman kimi sonsuz və zəngin idi. (Yenə metaforik istifadə, zənginlik və sonsuzluq ifadə olunur.)
Beləliklə, Ümman sözünün mənası yalnız "böyük dəniz" deyil, həm də dərinlik, genişlik, qüdrət, sonsuzluq, təhlükə və s. mənaları ehtiva edən geniş və poetik bir ifadədir. Onun işlənmə sahəsi ədəbi dilə daha yaxındır və coğrafi terminlərdən daha çox emosional yük daşıyır.