Ümumiləşdirmək felinin Azərbaycan dilindəki mənası, sadəcə bir yerdə birləşdirmək və ya vahid bir kül halında birləşdirməkdən daha geniş və çoxşaxəlidir. Lüğətlərdəki qısa izahlar, sözün zəngin semantik potensialını tam əks etdirə bilmir. Ümumiləşdirmək, bir neçə əsas mənaya malikdir:
1. Bir çox fərdi hadisə, anlayış və ya obyekti ümumi bir xüsusiyyət əsasında birləşdirmək, onları ümumi bir kateqoriya altında birləşdirmək: Bu mənada ümumiləşdirmə, müxtəlif elementlərin oxşar cəhətlərini vurğulayaraq, onların arasında əlaqə qurmağa imkan verir. Məsələn, "Müəllim şagirdlərin cavablarını ümumiləşdirərək əsas nəticələrə toxundu." cümləsində müəllim müxtəlif şagird cavablarını ümumi bir nəticəyə gətirib çıxarır.
2. Ayrı-ayrı faktları, hadisələri və ya fikirləri ümumi bir qanuna, prinsipinə və ya nəticəyə gətirmək: Bu, induktiv düşüncənin əsasını təşkil edir. Məlumatların toplanması və təhlili yolu ilə ümumi qanunauyğunluqlar müəyyənləşdirilir. Məsələn, "Tədqiqatçılar apardıqları müşahidələr əsasında yeni bir nəzəriyyəni ümumiləşdirdilər." cümləsində tədqiqatçılar konkret müşahidələrdən çıxış edərək ümumi bir nəzəriyyəyə gəliblər.
3. Mürəkkəb bir hadisənin və ya prosesin əsas xüsusiyyətlərini vurğulayaraq, sadələşdirilmiş formada təqdim etmək: Bu, xüsusilə mürəkkəb məlumatların izahı zamanı vacibdir. Ümumiləşdirmə, əsas məqamları qoruyaraq, əlavə detallardan azad olmağa imkan verir. Məsələn, "Tarixçi, uzun və mürəkkəb hadisələri ümumiləşdirərək, oxuculara başa düşülən formada təqdim etdi." cümləsində tarixçi mürəkkəb hadisələri sadələşdirib təqdim edir.
4. Abstraksiya etmək, ümumi məna kəsb edən bir konsepsiyaya gəlmək: Bu mənada ümumiləşdirmə, konkretlikdən uzaqlaşaraq, daha ümumi və abstrakt anlayışlara doğru irəliləməni ifadə edir. Məsələn, "Müəllif əsərinin əsas ideyasını ümumiləşdirərək müəyyən bir fəlsəfi mövqeyə gəldi." cümləsində müəllif konkret hadisələrdən ümumi bir fəlsəfi ideyaya çatır.
Sözün etimologiyasına gəldikdə, "ümumi" və "-ləşdirmək" şəkilçilərinin birləşməsindən əmələ gəlmişdir. "Ümumi" sözü "bir çox şeyə aid olan, hər kəsə şamil olan" mənasını verir. "-ləşdirmək" isə bir prosesi, hərəkəti bildirir. Beləliklə, ümumiləşdirmək sözü, bir çox elementi ümumi bir çərçivəyə salma prosesini ifadə edir.
Verilən nümunədəki "[Firəngiz Muxtara:] Mənə elə gəlir ki, yazıçı hekayəsində xalqımızın müdrik fəlsəfə..." hissəsində yazıçı müəllifin hekayədəki müxtəlif hadisələri və obrazları xalqın müdrik fəlsəfəsi ilə ümumiləşdirdiyi nəzərdə tutulur. Bu, yuxarıda izah olunan 2 və 4-cü mənalara uyğundur.