Ürkütmək sözü, Azərbaycan dilinin zəngin leksikasında qorxu, dəhşət, təşviş hissləri yaratmaq, kimisə qorxutmaq mənasını ifadə edir. "Hürkütmək" sinonimi olaraq qeyd olunmasına baxmayaraq, "ürkütmək" daha geniş kontekstlərə malikdir və yalnız qorxu hissi yaratmaqla kifayətlənmir. Hərəkətə səbəb olan qorxu hissi müxtəlif səviyyələrdə ola bilər: yüngül narahatlıqdan tutmuş, şiddətli qorxu və panikaya qədər.
Sözün etimologiyası baxımından, kökü türk dillərindəki qorxu, qorxmaqla əlaqəli köklərlə əlaqələndirilə bilər. Qədim türk dillərində bu hissi ifadə edən sözlərin təkamülü nəticəsində "ürkütmək" sözü meydana gəlmişdir.
Misal olaraq, verilən cümlədə ("doktoru ürkütmək, qaçarağa salmaq və lazım gəlsə, lap daşdan-qayadan belə uçurmaq istəyirdi") "ürkütmək" fəaliyyətin qorxu ilə yanaşı, fiziki hərəkətə, qaçmağa, hətta həddindən artıq qorxu və təşviş hissi səbəbindən hər hansı təhlükəli vəziyyətdən qaçmağa səbəb olduğunu göstərir. Yəni bu cümlədə, sadəcə qorxu hissi yaratmaq deyil, həmçinin, bu hissin insanın davranışına təsiri vurğulanır.
Ümumiyyətlə, "ürkütmək" sözü müxtəlif kontekstlərdə işlənə bilər. Məsələn:
- Uşaqları ürkütmək istəmədim, ona görə sakitcə danışdım. (Yüngül narahatlıq)
- Qəfil səs onu ürkütdü. (Birdən-birə baş verən qorxu)
- Səhnədəki hadisələr tamaşaçıları ürkütdü. (Kollektiv qorxu)
- Onun qəzəbli baxışı məni ürkütdü. (Şiddətli qorxu)
Göründüyü kimi, "ürkütmək" sözü həm yüngül, həm də şiddətli qorxu hisslərini ifadə edə bilir və bununla yanaşı, bu hisslərin insanın hərəkətlərinə təsirini də əks etdirir. Bu onun "hürkütmək"dən fərqləndirən əsas cəhətlərindəndir.