Üsul (ər. أُسْلُوبٌ - uslūb) sözü ərəb mənşəli olub, hər hansı bir işin, əməliyyatın, prosesin yerinə yetirilməsində tətbiq olunan sistematik, ardıcıl və məqsədyönlü bir yol, qayda, metod və ya texnikadır. Bu, sadəcə "necə edilməsi" mənasından daha geniş bir anlayışı əhatə edir. Üsul, yalnız konkret addımların ardıcıllığını deyil, həm də bu addımların seçilməsinin əsasını, tətbiqinin prinsiplərini və nəticəyə aparan məntiqi əlaqələri ehtiva edir.
Üsul sözü müxtəlif sahələrdə fərqli kontekstlərdə işlənir. Məsələn, elmi tədqiqatlarda üsul, məlumatların toplanması, təhlili və nəticələrin çıxarılması üçün istifadə olunan sistematik yanaşmanı ifadə edir. Təhsildə üsul, tədris prosesinin təşkili və şagirdlərə biliklərin öyrədilməsi üçün seçilən metodları, yanaşmaları və texnologiyaları əhatə edir. İncəsənətdə isə üsul, yaradıcılıq prosesində tətbiq olunan texnika, üslub və ya rəngləmə üsulunu göstərir. Məsələn, “rəssamın rəsm üsulu”, “yazıçının yazı üsulu” kimi ifadələrdə bu məna aydın şəkildə görünür.
Üsul sözünün sinonimləri arasında metod, yol, qayda, tərz, texnika, yanaşma kimi sözlər yer alır. Lakin bu sinonimlər arasında incə məna fərqləri mövcuddur. Məsələn, "metod" üsuldan daha çox elmi və sistemli bir yanaşmanı ifadə edir, "yol" isə daha ümumi və konkret olmayan bir mənaya malikdir. "Tərz" isə daha çox ifadə üsulunu, stilini bildirir. Üsulun isə bu sözlərdən fərqli olaraq daha strukturlaşdırılmış, planlı və məqsədyönlü bir yanaşma olduğunu vurğulamaq vacibdir.
Cümlədə işlənmə nümunələri:
- Alimlər yeni bir tədqiqat üsulu inkişaf etdirdilər.
- Bu məsələnin həlli üçün müxtəlif üsullardan istifadə etmək olar.
- Onun iş üsulu çox səmərəli idi.
- Müəllimin tədris üsulu şagirdlərin marağını artırdı.
- Yazıçının unikal yazı üsulu onu digər yazıçılardan fərqləndirir.