Üsyançı sözü Azərbaycan dilində geniş mənada üsyanda fəal iştirak edən, hakimiyyətə, mövcud quruluşa qarşı silahlı və ya silahsız müqavimət göstərən şəxsi ifadə edir. Terminin kökü "üsyan" sözündəndir və "-çı" şəkilçisi ilə birləşərək "üsyan edən" mənasını verir. Lüğətlərdə sadəcə üsyan iştirakçısı kimi təsvir edilməsi, sözün semantik potensialını tam əks etdirmir.
Üsyançı, üsyanın mahiyyətindən asılı olaraq müxtəlif kontekstlərdə işlənə bilər. Məsələn, siyasi üsyanlarda, sosial etirazlarda, milli-azadlıq hərəkatlarında iştirak edənlər üsyançı adlandırıla bilər. Həmçinin, tarixi mənbələrdə üsyançı termini üsyan başçılarına, üsyanın əsas təşkilatçılarına da aid oluna bilər. Bununla yanaşı, üsyançı sözü həm kollektiv (məsələn, "Üsyançılar şəhəri ələ keçirdilər."), həm də fərdi ("O, məşhur bir üsyançı idi.") mənada istifadə oluna bilər.
Sözün mənfi və müsbət konnotasiyaları var. Tarixi kontekstdə, üsyançıların hərəkətləri müsbət qiymətləndirilə bilər (məsələn, müstəqillik uğrunda mübarizə aparanlar), lakin müasir kontekstdə eyni əməllər mənfi kimi qəbul edilə bilər (məsələn, hakimiyyəti zorla ələ keçirməyə çalışanlar). Ona görə də, üsyançı sözündən istifadə edərkən kontekstin nəzərə alınması vacibdir.
Qeyd edilən nümunə cümləsində ("[Qəhrəman:] Gah bizim qoşun, gah da üsyançılar qalib gəlirdilər") üsyançılar müəyyən bir qrup, hakimiyyətə qarşı çıxan bir qüvvə kimi təqdim olunur. Bu cümlədə üsyançıların mənfi və ya müsbət olmasının əhəmiyyəti yoxdur, əsas diqqət qarşıdurmanın davamlı xarakterinə yönəlib.
Ümumiyyətlə, "üsyançı" sözü zəngin bir semantik yük daşıyan mürəkkəb bir termindir və onun mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişə bilər.