Üşümə sözü, "üşümək" fellərinin isim halıdır və Azərbaycan dilində geniş istifadə olunan bir sözdür. Əsas mənası, soyuqdan bədənin titrəməsi, qısa müddətli və ya uzun müddətli şəkildə soyuqdan əziyyət çəkmə hissidir. Lakin, mənası kontekstdən asılı olaraq müxtəliflik göstərə bilər.
Üşümənin birinci və əsas mənası fiziki bir haldır: bədənin soyuqdan təsirinə cavab olaraq əzələlərin istər-istəməz titrəməsi, bədənin üşüməsi və bununla əlaqəli narahatlıq hissi. Məsələn: "Güclü küləkdən şiddətli üşümə hiss etdi." bu cümlədə üşümə, soyuqdan yaranan fiziki bir narahatlığı ifadə edir.
Üşümə sözü, metaforik mənada da işlənə bilər. Bu zaman soyuqluq, qorxu, qorxulu bir hadisə, ruh düşkünlüyü və ya ümumiyyətlə xoşagəlməz bir hiss ilə əlaqələndirilə bilər. Məsələn: "Qəlbini üşümə bürümüşdü." bu cümlədə üşümə, ruhi bir soyuqluğu, ümidsizliyi və ya kədəri ifadə edir. Yəni, insanın daxili dünyasında hiss etdiyi bir soyuqluqdan danışılır.
Üşümənin etimologiyasına nəzər salsaq, "üşümək" feli kökünün türk dillərindəki qohum sözlərlə əlaqəsini görə bilərik. Bu kökün müxtəlif türk dillərindəki qohum sözləri də soyuqluq və titrəmə ilə əlaqəli mənaları ehtiva edir. Beləliklə, üşümə sözünün kökü qədim türk dilinə gedib çıxır və zaman keçdikcə Azərbaycan dilində məna çalarlarını zənginləşdirərək istifadə dairəsini genişləndirib.
Qısaca, "üşümə" sözü soyuqluqdan yaranan fiziki titrəməni, həmçinin metaforik mənada ruhi soyuqluğu, kədəri və qorxunu ifadə edə bilən çoxmənalı bir sözdür. Kontekstdən asılı olaraq mənasının dəqiq şəkildə anlaşılması vacibdir.