Üşünmək sözü Azərbaycan dilində geniş yayılmış bir sözdür və əsasən fiziki soyuqluqdan yaranan narahatlıq hissini, üşüməni ifadə edir. Lüğətlərdə sadəcə "üşümək" kimi izah edilməsi qısadır. Daha ətraflı izah etsək, üşünmək, bədənin aşağı temperatur təsirinə reaksiyası olaraq, titrəmə, dişlərin qalxması, dərinin qaralması və bədən istiliyinin aşağı düşməsi ilə müşayiət olunan bir haldır. Bu, həm fiziki, həm də emosional səbəblərdən baş verə bilər.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "ü-" prefiksinin intensivliyi artıran funksiyası olduğu, "şünmək" kökündən isə bədənin hərəkətsizliyini, sızlayan bir ağrı və ya narahatlıq hissini ifadə etdiyi ehtimal olunur. Yəni, "üşünmək" sözü, sadəcə soyumaqdan daha çox, bədənin daxili bir sızlamanın və ya narahatlığın müşayiət etdiyi soyuma prosesini ifadə edir.
Müxtəlif kontekstlərdə üşünmək sözünün işlənməsinə misal olaraq aşağıdakıları göstərə bilərik:
"Qışın sərt soyuğundan üşünməyə başladım." - Bu cümlədə üşünmək, fiziki soyuqdan yaranan bir hal kimi ifadə olunur.
"Qorxudan bədənim üşünməyə başladı." - Burada isə üşünmək, emosional bir vəziyyət, qorxu hissinin bədəndə yaratdığı fiziki təsir kimi ifadə olunur. Bu, "qorxudan sümüklərim üşüdü" ifadəsi ilə sinonimdir, lakin daha güclü bir hissi verir.
"Xəstəliyin ilk əlaməti, bədənin üşünməsi idi." - Bu cümlə üşünməni, xəstəliyin əlaməti olaraq, bədənin soyuğa həddindən artıq həssaslıq kimi təqdim edir.
M.Rahimin "Üşünürsən, görürəm, söylə nə var?" misalında isə, üşünmə, insanın daxili narahatlığının, ya da başqa bir problemi olduğunu ifadə edən bir işarə kimi təqdim olunur. Üşünmə, sadəcə fiziki soyuqluq deyil, eyni zamanda ruhi vəziyyətin də göstəricisi kimi işlənir.
Yekun olaraq, "üşünmək" sözünün mənası sadəcə "üşümək"dən daha genişdir və fiziki soyuqluqdan başqa, emosional və ya xəstəliklə əlaqəli narahatlıq və sızlayan ağrı hisslərini də əhatə edir.