Üzəçıxma sözü Azərbaycan dilində, əsasən etnoqrafik kontekstdə işlənən bir termindir. Lüğətlərdə sadəcə "təzəgəlinin öz ərinin qohumları ilə ilk görüşü" kimi izah olunsa da, bu məna sözün bütün incəliklərini əks etdirmir. Üzəçıxma, sadə bir görüşdən daha çox, təzəgəlinin ər tərəfinin ailəsi və qohumları ilə rəsmi, ənənəvi və bəzən mərasimli bir tanışlıq prosesidir. Bu proses, gəlinin yeni ailəyə və ictimai mühitə inteqrasiyasının birinci və mühüm addımıdır.
Sözün mənşəyinə nəzər salsaq, "üzəçıxma" felindən əmələ gəlmişdir. "Üzə çıxmaq" ifadəsi gizlin olanın görünməsi, aşkara çıxması mənasını daşıyır. Bu kontekstdə isə, təzəgəlin əvvəlki həyatından, əvvəlki ailəsindən ayrı düşərək, yeni ailənin üzünə, göz önünə çıxması, tanınması və qəbul olunması mənasını verir. Beləliklə, üzəçıxma, sadəcə bir görüş deyil, bir növ "ictimai təqdimat" və "qəbul olunma" mərasimidir.
Üzəçıxmanın təfərrüatları regionlardan asılı olaraq dəyişə bilər. Bəzi bölgələrdə sadə bir nahar, bəzilərində isə daha geniş miqyaslı bir mərasim ola bilər. Bu mərasimdə gəlinin bacarıqları, əxlaqı, ailəyə uyğunlaşma qabiliyyəti qiymətləndirilir. Hətta bəzi ənənələrdə gəlinin qayınanası və qohumları tərəfindən müəyyən sınaqlardan keçirilməsi də üzəçıxma prosesinin bir hissəsini təşkil edə bilər. Beləliklə, üzəçıxma sadə bir "ilk görüş"dən də çox dərin mədəni və sosial mənalar daşıyan bir hadisədir.
Cümlə içərisində istifadə nümunələri:
- Təzəgəlinin üzəçıxma mərasimi böyük şənliklə qeyd olundu.
- Qızın üzəçıxması valideynləri üçün həm sevincli, həm də kədərli bir an idi.
- Qayınana gəlinin üzəçıxmasında onun hərəkətlərini diqqətlə izləyirdi.
- Kənddə ənənəvi olaraq üzəçıxma mərasimləri həmişə böyük əhəmiyyət kəsb edirdi.