Üzər (adətən "üzərinə", "üzərində", "üzərindən" şəklində işlənir) - bir şeyin səthini, üstünü, üst tərəfini bildirən, məkanda və ya zamanca bir şeyin üstündə yerləşməsini, ona nisbətən mövqeyini ifadə edən mürəkkəb leksik vahiddir. Əsasən, məkan münasibətlərini göstərmək üçün işlənir, lakin məcazi mənalarda da istifadə olunur. İfadə olunan məkan münasibəti dəqiq şəkildə müəyyən edilməsə də, ümumiyyətlə, "üst" məfhumuna uyğun gəlir. Qrammatik olaraq isə, əsasən postpozisiya kimi çıxış edir və bir isimə əlavə olunaraq onun məkanında və ya zamanında yerləşməsini dəqiqləşdirir.
Etimologiyası: "Üzər" sözü qədim türk dillərindən gəlmədir. "Üz" (simə, səth, ön tərəf) kökündən əmələ gəlmişdir və "-ər" şəkilçisi ilə "üstündə olma" mənasını almışdır. Bu əlaqəni "üzə" (üz tərəfə, üz qarşısında) sözü ilə müqayisə etmək olar.
İstifadə nümunələri: "Üzər" sözü müxtəlif kontekstlərdə aşağıdakı kimi işlənir:
- Məkan münasibətləri: "Kitabı stolun üzərinə qoydum." (fiziki olaraq üstünə qoyma) ," Qarlı dağın üzərində ev tikmişdilər." (fiziki olaraq üstündə yerləşmə), "Çay üzərindən körpü salınıb." (fiziki olaraq üstündən keçmə)
- Məcazi mənalar: "Bütün məsuliyyəti öz üzərinə götürdü." (məsuliyyəti qəbul etmə), "Hadisənin üzərindən illər keçdi." (zaman keçməsi), "Problemin üzərinə düşünməliyik." (problemə diqqət yetirmə).
Sinonimlər və əks mənalılar: "Üzər" sözünün sinonimləri arasında "üst", "üstündə", "üstdə" kimi sözlər qeyd oluna bilər, lakin bunların hamısı tam sinonim deyil və kontekstdən asılı olaraq istifadə olunur. "Altında", "alt", "aşağıda" sözləri isə əks mənalı kimi göstərilə bilər.
Qrammatik xüsusiyyətləri: "Üzər" sözü əsasən postpozisiya funksiyasında işlənir və isimlə birlikdə işlənir. Onun işlənməsində istifadə olunan hal əlafələri məkan münasibətinin daha dəqiq ifadə olunmasına kömək edir.