Üzr sözü ərəb mənşəlidir və əsasən, edilmiş bir səhv, qüsur və ya qəbahətin bağışlanması üçün irəli sürülən bir ifadə, bəhanə və ya açıqlama deməkdir. Bu bağışlanma istəyi, səhvin qeyri-ixtiyari (qəsdsiz) olması, məcburiyyət altında edilməsi və ya başqa hər hansı bir azad edici halın mövcudluğu ilə əsaslandırılır.
Üzr, sadəcə olaraq “bağışlayın” deməkdən daha çox şey ifadə edir. O, həm də səhvin edilməsinə səbəb olan halları izah etmək, peşmançılıq və təkrar etməmək niyyətini bildirmək məqsədi daşıyır. Beləliklə, üzr, həm emosional, həm də rasional bir ifadədir.
Üzrün ifadə formaları kontekstdən asılı olaraq dəyişir. Məsələn, rəsmi bir mühitdə daha formal, ciddi bir üzr ifadəsi istifadə olunarkən, qeyri-rəsmi bir mühitdə daha sadə və səmimi bir üzr kifayət edə bilər. Üzr, həm yazılı, həm də şifahi şəkildə ifadə oluna bilər.
Dilçilik baxımından, üzr sözü əsasən, təbrik, təşəkkür, təəssüf kimi nitq aktlarına daxildir və ünsiyyət prosesində vacib rol oynayır. O, münasibətlərdəki gərginliyi azaltmaq, etimad bərpa etmək və sosial harmoniyanı qorumaq üçün istifadə olunur.
Cümlə nümunələri:
* Səhv etdiyim üçün üzr istəyirəm.
* Gecikdiyim üçün sizdən dərin üzr istəyirəm.
* Məcburiyyət üzündən gecikdim, buna görə üzrümü qəbul edin.
* Hər halda baş verənlər üçün dərin üzr istəyirəm.
* Qəzaya görə üzr istəyirəm, amma bu, tamamilə qəza idi.