Üzülmə sözü, "üzülmək" felindən törəmiş bir isimdir. Azərbaycan dilində çox işlənən bu söz əsasən kədər, qəm, narahatlıq və ya məyusluq ifadə edir. Lakin mənası kontekstdən asılı olaraq müxtəlif çalarlar daşıya bilər. Sadəcə kədər hissini bildirməklə yanaşı, ümidsizlik, məyusluq, ruh düşkünlüyü kimi daha dərin emosional halları da ifadə edə bilər.
Etimoloji baxımdan "üzülmək" feli, "üz" kökünə "-ülmək" passiv əlavəsinin əlavə olunması ilə əmələ gəlmişdir. "Üz" kökü bəzi türkologiya tədqiqatçıları tərəfindən "yanaq" mənası ilə əlaqələndirilsə də, burada daha çox "ruhi vəziyyət, daxili hal" mənasında işləndiyini düşünmək daha məntiqəuyğundur. Belə ki, üzülmək, insanın daxili halının, ruhi vəziyyətinin pozulması, kədərə qərq olması deməkdir. "Üz" kökü ilə əlaqəli olaraq "üz qırışmaq", "üzü saralmaq" kimi ifadələr də bu fikri dəstəkləyir.
Cümlə içərisində istifadəsi çox müxtəlifdir:
- Onun üzülməsi hamını narahat etdi. (Burada üzülmə, kədər və narahatlıq hissinin nəticəsi kimi təsvir olunur.)
- Bu xəbərdən sonra böyük bir üzülmə yaşadı. (Burada üzülmə, güclü və uzun müddətli bir emosional vəziyyət kimi ifadə olunur.)
- Sənin üzülməyə haqqın yoxdur! (Burada üzülmə, haqsız bir duyğu kimi ifadə olunur.)
- Üzülmə, hər şey yaxşı olacaq. (Burada üzülmə, təsəlli verən bir ifadənin əsasını təşkil edir.)
Göründüyü kimi, "üzülmə" sözü kontekstdən asılı olaraq müxtəlif mənalar və çalarlar daşıyır. Sadə bir kədər ifadəsindən tutmuş, dərin bir ümidsizlik və məyusluq halına qədər bir çox emosional vəziyyəti ifadə edə bilər. Onun mənasını tam dərk etmək üçün cümlədəki yerini və ətraf sözləri nəzərə almaq vacibdir.