Varılmaz sifəti əsasən bir yerin və ya vəziyyətin fiziki və ya metaforik olaraq əlçatmazlığını, gedib çıxmaq mümkün olmamasını ifadə edir. Lüğətlərdəki "gedib çıxmaq mümkün olmayan, əlçatmaz" tərifi doğru olsa da, daha geniş və dəqiq bir izah təqdim etmək mümkündür.
Etimalogiyası: "Varılmaz" sözü "var" felinin mənfi sifət şəkilçisi "-ılmaz" ilə birləşməsindən əmələ gəlmişdir. "Var" felinin bu kontekstdə mənası "gedib çatmaq", "əldə etmək", "ulaşmaq" kimi anlaşılmalıdır. Beləliklə, "varılmaz" "gedib çatmaq mümkün olmayan", "əldə edilməz", "ulaşılamaz" mənasını verir.
Məna çalarları: "Varılmaz" sözü müxtəlif kontekstlərdə fərqli məna çalarları əldə edə bilər:
- Fiziki əlçatmazlıq: "Uçurumun o biri tərəfi varılmaz idi." burada "varılmaz" coğrafi olaraq əlçatmazlığı ifadə edir.
- Metaforik əlçatmazlıq: "Onun arzuları varılmaz görünürdü." burada "varılmaz" arzuların gerçəkləşməsinin mümkün olmamasını bildirir. Bu mənada "ümidsiz", "qeyri-reallaşdırıla bilən" mənaları ilə sinonimdir.
- Əldə edilməzlik: "Bu məlumatlar varılmazdır." burada "varılmaz" məlumatların əldə edilməsinin mümkün olmamasını ifadə edir. Bu mənada "gizli", "məxfi", "əldə olunmaz" sözləri ilə sinonim ola bilər.
Cümlədə işlənməsi: "Varılmaz" sözü həm müsbət, həm də mənfi kontekstlərdə işlənə bilər. Məsələn, "Dağın zirvəsi varılmaz olsa da, alpinistlər onu fəth etməyə çalışırdılar" cümləsində çətinlik vurğulanır, halbuki "Onun müvəffəqiyyəti varılmaz idi" cümləsində isə ümidsizliyin ifadəsi üstündür.
Qısaca: "Varılmaz" sözü, bir şeyin fiziki və ya metaforik olaraq əlçatmazlığını, əldə edilməzliyini ifadə edən geniş mənalı bir sifətdir. Onun mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişə bilər.