Verimli sözü Azərbaycan dilində geniş mənada "yüksək məhsuldarlıq verən", "bol məhsul gətirən" mənasını ifadə edir. Lüğətlərdə sadəcə "verimcil"ə istinad edilməsi qeyri-kafidir, çünki bu, mənanın tam dərinliyini və çalarlarını əks etdirmir. "Verimli" sözünün əhatə etdiyi məna sahəsi kifayət qədər genişdir və müxtəlif kontekstlərdə fərqli nüanslar əldə edə bilir.
Əsasən kənd təsərrüfatı ilə əlaqəli olaraq istifadə edilən "verimli" sözü, torpağın, bitkinin, heyvanın və ya hər hansı bir istehsal prosesinin yüksək məhsuldarlığını ifadə edir. Məsələn, "verimli torpaq" ifadəsi bol məhsul verən, qida maddələrinə zəngin torpaq deməkdir. Cəlil Məmmədquluzadənin “Danabaş kəndinin əhli” əsərindəki “Verimli bağlar, tarlalar” nümunəsi bunu aydın şəkildə göstərir. Bu isə yalnız kəmiyyətlə deyil, həm də keyfiyyətlə bağlıdır - məhsulun keyfiyyətinin yüksək olması da nəzərdə tutulur.
Lakin "verimli" sözü yalnız kənd təsərrüfatı kontekstində deyil, daha geniş mənada da işlədilə bilir. "Verimli fikir", "verimli müzakirə", "verimli gün" kimi ifadələr yaradıcı və nəticəyönümlü bir prosesi və ya hadisəni təsvir edir. Bu zaman "verimli" sözü, məhsuldarlıq və effektivlik anlayışlarını özündə birləşdirir. Məsələn, "verimli bir müzakirə" dedikdə, həmin müzakirənin faydalı nəticələrə gətirib çıxardığını, yeni ideyaların və həll yollarının ortaya çıxmasını nəzərdə tuturuq. Bu mənada "verimli" sözü, "məhsuldar", "effektiv", "nəticəli" sözləri ilə sinonim kimi işlədilə bilər, lakin hər birinin özünəməxsus çalarları vardır.
Etimalogiyasına gəldikdə isə, "verimli" sözü "verim" kökünə "-li" şəkilçisinin artırılması ilə əmələ gəlmişdir. "Verim" sözü isə öz növbəsində, "vermək" fellə bağlıdır və "məhsul", "nəticə" mənasını daşıyır. Beləliklə, "verimli" sözü, "məhsul verən", "nəticə verən" kimi birbaşa məna daşıyır.
Cəlil Cabbarlının misalında ("Keçidləri, rizləri var ölkəmin") "verimli" sözü, birbaşa torpaq mənasında işlənmir. Burada "verimli" metaforik mənada işlənərək, ölkənin zəngin təbii sərvətlərə, bol məhsuldarlığa malik olduğunu ifadə edir. Bu, "verimli" sözünün kontekstdən asılı olaraq müxtəlif mənalarda işlənə biləcəyini göstərir.