Vəhşiləşmək (f.) – İnsan və ya heyvanın vəhşi halına qayıtması, mədəniyyətdən uzaqlaşaraq təbii vəziyyətinə dönməsi, vəhşiliyə meyl etməsi, təbii instinktlərinə tabe olması, tərbiyəsizlik və qəddarlıq nümayiş etdirməsi deməkdir. Bu proses tədricən və ya birdən-birə baş verə bilər və müxtəlif səbəblərlə əlaqədar ola bilər.
Etimologiya: Söz "vəhşi" kökündən əmələ gəlmişdir. "Vəhşi" sözü öz növbəsində fars dilindən gələrək, "meşəlik, səhra, çöl" mənalarını əhatə edir və orada yaşayan varlıqları ifadə etmək üçün işlənilir. Beləliklə, "vəhşiləşmək" həm coğrafi məkandan (vəhşi təbiət), həm də davranışdan (vəhşi davranış) irəli gələn bir məna kəsb edir.
İzah və Nümunələr: Vəhşiləşmək sözü həm insan, həm də heyvanlar üçün işlədilə bilər. Məsələn:
- İnsan üçün: "Uzun müddət tək yaşayan, hər hansı bir sosial qrupdan kənarda qalan adam tamamilə vəhşiləşmişdi." Burada insanın sosial normalardan uzaqlaşması və vəhşi davranışlar göstərməsi nəzərdə tutulur.
- İnsan üçün (metaforik mənada): "Savaş əsgərləri insanlıqdan çıxmış, vəhşiləşmiş şəkildə düşmənlərini öldürürdülər." Burada vəhşiləşmək, insanlığa yaraşmayan, qəddar və amansız hərəkətləri ifadə edir.
- Heyvan üçün: "Əsirlikdə böyümüş heyvan, azadlığa buraxıldıqdan sonra tez bir zamanda vəhşiləşdi və ovçuluq instinktləri ilə hərəkət etməyə başladı." Burada əsirlikdən azadlığa keçən heyvanın təbii instinktlərinə qayıdışı nəzərdə tutulur.
Sinonimlər: Vəhşiləşmək sözünün sinonimləri olaraq "təbii hala qayıtmaq", "mədəniyyətdən uzaqlaşmaq", "qəddarlaşmaq", "inciymək", "tərbiyəsizləşmək", "şiddətlənmək" kimi sözlərdən istifadə edilə bilər. Lakin bu sinonimlərin hamısı tam əvəzedici deyil və kontekstdən asılı olaraq müəyyən fərqlərə malikdirlər.
Antonomlər: Vəhşiləşməyin əks mənasını ifadə edən sözlər "mədəniləşmək", "tərbiyəli olmaq", "insanlaşmaq" və s. ola bilər.