Vətəndaş sözü müəyyən bir dövlətin ərazisində yaşayan və bu dövlətin qanunlarına tabe olan, eyni zamanda həmin dövlətin hüquq və vəzifələrindən bəhrələnən şəxsi bildirir. Terminin əhatə dairəsi sadəcə "dövlət qanunlarına tabe olan şəxs" ifadəsindən daha genişdir. Vətəndaşlıq, sadəcə fiziki mövcudluqdan və ya qanunlara riayət etməkdən daha çox, sosial, siyasi və hüquqi bir bağlılığı ifadə edir.
Etimoloji baxımdan, "vətəndaş" sözü "vətən" kökünə dayanır. "Vətən" isə, öz növbəsində, "vətən" və "vətənlik" kimi sözlərlə bağlı olub, tarixən yaşadığı əraziyə, doğma torpağa, millətə bağlılıq hisslərini ifadə edir. Beləliklə, "vətəndaş" sözü bu bağlılıq hissinin hüquqi və sosial tərəfini vurğulayır.
Vətəndaşın hüquqları və vəzifələri müvafiq dövlətin konstitusiyası və digər qanunvericilik aktları ilə müəyyən edilir. Bu hüquqlar arasında səsvermə hüququ, təhsil almaq hüququ, ədalətli məhkəmə prosesi hüququ və s. kimi əsas insan hüquqları yer alır. Vəzifələr isə, dövlət qanunlarına riayət etmək, vergi ödəmək, hərbi xidmət keçmək (bəzi hallarda) və s. kimi öhdəlikləri əhatə edir.
Cümlələrdə nümunələr:
- Hər bir vətəndaş öz ölkəsinin qanunlarına hörmətlə yanaşmalıdır.
- Vətəndaşlar seçki hüquqlarından aktiv şəkildə istifadə etməlidirlər.
- Azərbaycan vətəndaşları öz dövlətinə sadiqdirlər.
- Vətəndaş məsuliyyəti hər bir fərd üçün vacibdir.
- O, vətəndaşlıq vəzifələrini layiqincə yerinə yetirir.
Beləliklə, "vətəndaş" sözü sadəcə bir dövlətin əhalisinə mənsub olmaqdan daha çox, bu dövlətlə olan hüquqi, sosial və siyasi əlaqəni, eyni zamanda vətənə bağlılığı və məsuliyyəti özündə əks etdirən mürəkkəb bir anlayışı ifadə edir.