Vüqarlılıq sözü Azərbaycan dilində geniş məna çalarlarına malik bir termindir. Sadəcə "təmkinlilik, ağırlıq, ciddilik" kimi dar mənalarla kifayətlənmək onun zəngin semantik potensialını tam əks etdirmir. Lüğətlərdə verilən bu təriflər, sözün əsas mənasını əhatə etsə də, onun incəliklərini, kontekstə bağlı dəyişən nüanslarını tam açıqlamaz.
Əslində, vüqarlılıq, özünə hörmət, özünəinam və başqalarına hörmət hisslərinin birləşməsindən yaranan mürəkkəb bir anlayışdır. Bu, sadəcə xarici təmkinlilik və ciddilikdən daha çox daxili bir vəziyyəti, şəxsiyyətin möhkəm əsaslara söykənən özünə hörmətini ifadə edir. Vüqarlı insan hərəkətlərində, danışığında, davranışlarında özünü ələ alır, lakin bu, soyuqluq və sərtlik deyil, əksinə, daxili qürur və özünə güvənindən irəli gələn bir təmkinlilikdir.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, “vüqar” kökündən törədiyini görərik. “Vüqar” sözü ərəb mənşəli olub, əzəmət, şərəf, qürur, nüfuz mənalarını ifadə edir. Bu mənalar vüqarlılıq anlayışına da öz əksini tapır. Beləliklə, vüqarlılıq, sadəcə davranış deyil, həm də şəxsiyyətin daxili keyfiyyətlərini əks etdirən bir xüsusiyyətdir.
Cümlə içərisində istifadəsinə nümunələr:
- Onun hərəkətlərindəki vüqarlılıq hamını heyran etdi.
- Vüqarlılıqla cavab verdi, heç bir əsəbilik əlaməti göstərmədi.
- Tarixi şəxsiyyətlərin vüqarlılığı əsərlərində öz əksini tapmışdır.
- Mərhumun vüqarlılığı hər kəsin yadında qalıb.
Verilən nümunədəki "Maral ayağa qalxanda Qara kişi onun vüqarlılıq verən dəri..." ifadəsində isə vüqarlılıq, maralın möhtəşəm, heybətli görünüşünü, özünəməxsus bir qürur və əzəmətini ifadə edir. Dəri, bu vüqarlılığı vurğulayan bir metafora kimi işlənilib.
Nəticə olaraq, vüqarlılıq sadəcə bir söz deyil, dərin məna və çalarlara malik bir anlayışdır ki, həm xarici davranışlarda, həm də daxili keyfiyyətlərdə özünü göstərir. Bu sözün mənasını tam anlamaq üçün onun etimologiyasını və müxtəlif kontekstdə istifadəsini nəzərə almaq vacibdir.