Yabalamaq felinin Azərbaycan dilindəki mənası, sadəcə "yaba ilə otu, samanı və s.-ni götürüb bir yerə yığmaq, toplamaq, yaxud atmaq" və "yaba ilə vurmaq" kimi məhdudlaşdırılmamalıdır. Daha geniş və dəqiq bir şəkildə izah etmək üçün sözün etimologiyasına və kontekstdə istifadəsinə nəzər salmaq lazımdır. "Yaba"nın özü də çoxfunksiyalı bir alət olduğunu nəzərə alsaq, "yabalamaq" fiilinin mənası da daha geniş bir məna dairəsi əhatə edir.
Etimalogiya: "Yabalamaq" feli, "yaba" kökünə "-lamaq" məsdər şəkilçisinin artırılması ilə əmələ gəlmişdir. "-lamaq" şəkilçisi isə bir işi davamlı və təkrarlanan hərəkət kimi göstərir. Beləliklə, "yabalamaq" hər hansı bir işi yaba vasitəsi ilə davamlı və təkrarlanan şəkildə yerinə yetirmək mənasını ifadə edir.
Məna dairəsi: Yuxarıda göstərilən iki əsas mənaya əlavə olaraq, "yabalamaq" aşağıdakı mənaları da özündə ehtiva edə bilər:
- Yaba ilə süpürmək: Yabanı otları, quru yarpaqları və ya digər tullantıları yaba ilə bir yerə süpürmək.
- Yaba ilə qovmaq: Quşları, heyvanları və ya həşəratları yaba ilə qovmaq.
- Meqazmatik mənada: Bir işi kobud, qaba, səliqəsiz şəkildə yerinə yetirmək mənasında da istifadə oluna bilər (məs., "O işini yabalayaraq bitirdi"). Bu istifadədə yabanın konkret olaraq işdə istifadə edilməsi vacib deyil, əsas diqqət qeyri-səliqəli və kobud hərəkətə yönəlib.
- Məcazi mənada: Bəzən "yabalamaq" bir şeyin üzərinə əşya atmaq, əşyanı kobudcasına atmaq və ya səpələmək mənasında da işlənə bilər (məs., "Uşaqlar yeməkləri yabaladılar").
Cümlədə istifadəsi:
- Kəndlilər yaba ilə tarlanı yabalayaraq otları bir yerə yığdılar.
- O, qarışıqları yaba ilə diqqətlə yabalayıb tökdü.
- Uşaqlar qar topunu yabalayıb bir-birlərinə atdılar.
- İşçilər yol boyu olan zibilləri yabalayaraq təmizlədilər.
- O, işi yabalayaraq, səliqəsiz yerinə yetirdi.
Nəticə olaraq, "yabalamaq" feli sadə bir hərəkəti deyil, kontekstdən asılı olaraq müxtəlif mənaları özündə birləşdirən daha mürəkkəb bir leksik vahiddir. Yuxarıda göstərilən geniş məna dairəsi və cümlə nümunələri, sözün Azərbaycan dilindəki istifadəsini daha dolğun şəkildə əks etdirir.