Yabalanmaq (məch.) sözü, əsasən Azərbaycanın şimal-qərb bölgələrində işlənən bir dialektal söz olub, əşyaların və ya insanların yaba (qaba, geniş ağızlı qab) vasitəsilə qaldırılması, toplanması və ya atılması hərəkətlərini ifadə edir. Lüğətlərdəki qısa izahı sözün mənasını tam əhatə etmir. Daha dəqiq ifadə etmək üçün, "yabalanmaq"ın üç əsas mənası ayırmaq olar:
1. Yaba ilə qaldırılmaq: Bu mənada "yabalanmaq" ağır və ya həcmi böyük olan bir şeyi yaba vasitəsilə qaldırmaq hərəkətini bildirir. Məsələn: "Qar yağışı səbəbindən ağırlaşmış qapını yaba ilə qaldırmaq üçün çox güc sərf etdi." və ya "Əsgərlər yaralı əsgəri yaba ilə diqqətlə yabalamışdılar." kimi cümlələrdə istifadə oluna bilər. Bu mənada, "qaldırmaq" feili ilə sinonimdir, amma "yabalanmaq" daha konkret olaraq yaba vasitəsinin iştirakını vurğulayır.
2. Yaba ilə toplanmaq: Bu mənada "yabalanmaq" bir çox kiçik əşyanın yaba ilə toplanması və ya bir yerə yığılmasını ifadə edir. Məsələn: "Uşaqlar bağçada düşmüş alma və armudları bir yaba ilə yabalamışdılar." və ya "Mən həyətdəki daşları yaba ilə yabalayaraq bir kənara qoydum." kimi nümunələr verə bilərik. Bu kontekstdə "toplamaq", "yığmaq" feləri ilə sinonim kimi işlənir, ancaq "yabalanmaq" işləmin yaba vasitəsilə həyata keçirildiyini daha aydın göstərir.
3. Yaba ilə atılmaq (nadir hallarda): Bu, daha az rast gəlinən bir istifadədir və əşyaların yaba ilə uzağa atılmasını, atılma hərəkətinin yabanın köməyi ilə həyata keçirilməsini ifadə edir. Məsələn: "Çöpü yaba ilə yabalamaqla uzağa atdı." Bu mənada "atmaq" felinin daha konkret bir formasıdır və yaba vasitəsinin vurğulanması mənasında istifadə edilir.
Nəticə olaraq, "yabalanmaq" sözü, mənası baxımından "qaldırmaq", "toplamaq", "atmaq" felləri ilə əlaqəli olsa da, hərəkətin həyata keçirilməsində yaba vasitəsinin vacib rolunu vurğulayan, əsasən şimal-qərb dialektlərində istifadə olunan bir dialektal sözdür. Sözün etimologiyası (mənşəyi) "yaba" sözündən törəmə olaraq izah edilə bilər.