Yabançılıq sözü Azərbaycan dilində geniş məna spektrinə malik bir termindir. Əsasən "yadlıq", "özgəlik" mənalarında işlənir və bir yabançı insanın vəziyyətini, hiss və düşüncələrini ifadə edə bilir. Lakin bu sadə tərif sözün zənginliyini tam əks etdirmir.
Etimalogiyasına nəzər salsaq, "yaban" kökünün əsas mənası "evsiz, məskənsiz, vətənsiz" deməkdir. "Çılıq" isə "-lıq" şəkilçisinin əlavə olunduğu halda "keyfiyyət, vəziyyət" mənası verir. Beləliklə, "yabançılıq" sözü əslində "yabanı olma halını, yad yerlərdə olma vəziyyətini, vətəndən uzaqlıqdan doğan hissləri" ifadə edir.
Bu mənada yabançılıq sadəcə bir insanın yad bir mühitdə olması deyil, həm də o mühitə uyğunlaşma çətinlikləri, mədəniyyət fərqlərindən doğan narahatlıqlar, dil maneələri, sosial təcrid və hətta öz kimliyini itirmək qorxusunu da özündə ehtiva edir. Yabançılıq hissi şiddətli dərəcədə özünü göstərə bilər və insanın psixoloji sağlamlığına təsir edə bilər.
Cümlə içərisində istifadəsi də müxtəlifdir:
- "Uzun müddət xaricdə yaşayanlar vətənə qayıtdıqdan sonra bir müddət yabançılıq hissi keçirə bilərlər." (burada yabançılıq, öz vətənində belə yadlaşma hissi kimi təsvir olunur)
- "Yeni məktəbə gələn uşaqlar başlanğıcda yabançılıqdan əziyyət çəkirlər." (yeni mühitə uyğunlaşma çətinliyi)
- "Şəhərin səs-küyündən və çoxluğundan bezən kəndli yabançılıq hiss edirdi." (tanış olmayan mühitin yaratdığı narahatlıq)
- "Onun gözlərindəki yabançılıq ürəyimi sızlatdı." (yalnızlıq, təcrid və ya anlaşılmazlıq hissinin ifadəsi)
Beləliklə, "yabançılıq" sözü sadəcə "yadlıq" deyil, daha çox mürəkkəb bir psixoloji və sosial vəziyyətin, duyğuların və təcrübələrin ifadəsidir.