Məhrum (ər. محروم - məhrūm) sifəti. Ərəb mənşəli olan bu söz, "nəsibi, hissəsi, payı olmayan; nəsibsiz" mənalarını ifadə edir. Lüğətlərdə verilən tərif kifayət qədər dəqiq olsa da, məhrumiyyətin obyektini, yəni hansı nəsibdən, hissədən, paydan məhrum olunduğunu vurğulamaq vacibdir. Belə ki, "məhrum" sözü müxtəlif kontekstlərdə müxtəlif mənalar kəsb edir. Sadəcə "nəsibsiz" deməklə onun tam mənasını vermək mümkün deyil.
Məhrumiyyət, bir şeyə, bir vəziyyətə, bir haqqa, imkana, hətta bir keyfiyyətə sahib olmamanın vəziyyətini bildirir. Bu "şey" maddi və ya mənəvi, konkret və ya abstrakt ola bilər. Məsələn, "mal-mülkdən məhrum", "sərvətdən məhrum", "təhsildən məhrum", "sevgidən məhrum", "istedaddan məhrum", "səhhətdən məhrum" ifadələrində məhrumiyyətin obyekti müxtəlifdir. Hər bir halda məhrumiyyətin dərəcəsi də fərqli ola bilər – qismən məhrumiyyət və ya tam məhrumiyyət.
Sözün işlənməsinə nümunələr:
- Maddi məhrumiyyət: "Yoxsulluqdan, aclıqdan məhrum əhali." - Bu cümlədə maddi nemətlərdən məhrumluq ifadə olunur.
- Mənəvi məhrumiyyət: "Sevdiyindən məhrum qalmışdı, ruhu sarsılmışdı." - Bu cümlədə mənəvi dəyərdən, xüsusilə sevgidən məhrumluq əks olunur.
- İmkan məhrumiyyəti: "Təhsildən məhrum qalmış gənclərə dəstək proqramı həyata keçirildi." - Bu cümlədə təhsil almaq imkanından məhrumluq vurğulanır.
- Keyfiyyət məhrumiyyəti: "İstedaddan məhrum bir rəssam əsərləri yaratmaq istəyirdi." - Bu cümlədə istedad kimi bir keyfiyyətin olmaması ifadə olunur.
Beləliklə, "məhrum" sözünün mənası sadəcə "nəsibsiz" olmaqdan daha genişdir və kontekstdən asılı olaraq müxtəlif mənalar kəsb edir. Ona görə də, bu sözü istifadə edərkən məhrumiyyətin obyektini dəqiq göstərmək vacibdir.