Məhrumiyyət (ər. مَحْرُومِيَّة - məḥrūmīyya) sözü ərəb dilindən götürülmüşdür və əsasında "məhrum" felinin məsdəri olan "məhrumiyyət" sözü durur. Lüğətlərdə verilən izah mənasının əhatə dairəsini genişləndirmək və daha dəqiq təsvir etmək mümkündür.
1. Məhrum olma, əliboş qalma, nəsibsizlik: Bu, məhrumiyyətin ən ümumi mənasıdır. İnsan bir şeydən məhrum qaldıqda, ondan məhrum olduqda, o şeyə sahib olmadıqda, ona nail ola bilmədikdə məhrumiyyət yaşayır. Bu mənada məhrumiyyət konkret bir şeyin olmaması, əldə edilə bilməməsi və ya itirilməsi deməkdir. Məsələn, "Maliyyə məhrumiyyəti onu çətin vəziyyətə saldı." və ya "Uşaqlıq illərindəki təhsil məhrumiyyəti onun gələcəyinə ciddi təsir etdi." cümələrində məhrumiyyət konkret bir şeyin (maliyyə, təhsil) olmamasını ifadə edir.
2. Binəsizlik, nəsibsizlik: Bu məna birinci mənaya yaxındır, lakin daha çox taleyin, qismətin təsiri altında qalmağı vurğulayır. Məhrumiyyət qismətsizlik, əldə etməyə layiq olmasına baxmayaraq bir şeyə nail ola bilməmək deməkdir. Məsələn, "Bütün səylərinə baxmayaraq, karyerasında uğursuzluğa və böyük bir məhrumiyyətə düçar oldu." cüməsində məhrumiyyət, əməyinin bəhrəsini görə bilməməsini ifadə edir.
3. Ehtiyac, yoxsulluq: Məhrumiyyət həm də ehtiyacı, yoxsulluğu, maddi və mənəvi çatışmazlığı bildirə bilər. Bu mənada məhrumiyyət daha geniş bir kontekstdə, həyatın müxtəlif sahələrindəki çatışmazlığı əhatə edir. Məsələn, "O, dərin məhrumiyyət içində yaşayırdı." cüməsində məhrumiyyət həm maddi, həm də mənəvi ehtiyacı, yoxsulluğu əhatə edir. "Siz … aclığa və məhrumiyyətə qarşı sinənizi gərən təbriz" misalında olduğu kimi, məhrumiyyət aclıq kimi konkret bir ehtiyacla yanaşı, daha geniş bir mənada, həyatın çətinlikləri ilə üzləşməni ifadə edir.
4. Mənəvi məhrumiyyət: Məhrumiyyət anlayışı yalnız maddi deyil, mənəvi sahələri də əhatə edir. Sevgi, dostluq, qayğı kimi mənəvi dəyərlərdən məhrum olmaq da məhrumiyyət kimi qəbul edilir. Məsələn, "O, ailə məhəbbətindən məhrum idi və bu, onun həyatına kölgə salmışdı." cüməsində məhrumiyyət mənəvi bir çatışmazlığı bildirir.
Beləliklə, "məhrumiyyət" sözünün mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişə bilsə də, əsasında bir şeyin olmaması, əldə edilə bilməməsi və ya itirilməsi, ehtiyac və çatışmazlıq fikri durur.