Məhsulsuz (sif.) - Məhsul verməyən, bərəkətsiz, qeyri-münbit olan. Bu söz, əsasən kənd təsərrüfatı kontekstində torpaq və ya bitki örtüyünün məhsuldarlığının olmamasını ifadə edir. Məhsulsuz torpaqlar becərilməyə yararsızdır, onlardan məhsul götürmək mümkün deyil. Sözün əsasını “məhsul” sözü təşkil edir ki, bu da “nəticə”, “fayda”, “qazanç” mənalarını daşıyır. “-suz” şəkilçisi isə inkar mənası bildirir. Beləliklə, “məhsulsuz” sözü hər hansı bir nəticə verməyən, fayda gətirməyən, boş, əbəs mənalarını da özündə ehtiva edir.
Məhsulsuz sözünün mənalarını genişləndirərək metaforik mənada da istifadəsini nəzərdən keçirək. Məsələn, "məhsulsuz danışıqlar" deyəndə heç bir nəticə verməyən, razılığa gəlməyən söhbətlər nəzərdə tutulur. Eyni şəkildə, "məhsulsuz iş" deyəndə heç bir fayda gətirməyən, vaxt itkisinə səbəb olan iş nəzərdə tutulur. Bu kontekstdə "məhsulsuz" sözü "səmərəsiz", "boşuna", "faydasız" kimi sinonimlərlə əvəzlənə bilər.
Sözün leksik mənası ilə yanaşı, onun emosional-ekspresiv yükünü də nəzərə almaq lazımdır. "Məhsulsuz" sözü obyektiv bir təsvir verməklə yanaşı, bəzən mənfi qiymətləndirməni də özündə əks etdirir. Məsələn, "məhsulsuz görüş" deyəndə söhbətin zaman itkisi olduğunu və xoşagəlməz bir hissiyyat yaratdığını ifadə etmiş oluruq.
Cümlə nümunələri:
- Bu il quraqlıq səbəbindən torpaqlar olduqca məhsulsuz oldu.
- Uzun müddət davam edən danışıqlar nəticəsiz, məhsulsuz qaldı.
- O, bütün günü məhsulsuz bir işlə məşğul oldu.
- Şirkətin məhsulsuz fəaliyyəti onu iflasa sürüklədi.
- Bu məhsulsuz ərazi əkinçiliyə yararsızdır.