Məktub sözü ərəb mənşəlidir. Ərəb dilindəki "mətbu" (مطبوع) sözündən törəmişdir. "Mətbu" sözü əslində "çapa vurulmuş", "basılmış" mənasını verir. Ancaq zaman keçdikcə, əsasən yazılı ünsiyyət vasitəsi kimi istifadə olunduğu üçün "yazılı mesaj", "yazı", "bildiri" kimi mənalarda da işlənmişdir. Azərbaycan dilində isə "məktub" sözü əsasən yazılı ünsiyyət üçün nəzərdə tutulmuş və poçt və ya digər vasitələrlə göndərilən yazılı mesajı ifadə edir.
Daha dəqiq və geniş izah etmək üçün "məktub" sözünün aşağıdakı nüanslarını qeyd etmək lazımdır:
1. Format: Məktub müxtəlif formatlarda ola bilər. Rəsmi məktublar, qeyri-rəsmi məktublar, açıq məktublar, elektron məktublar (e-poçt) və s. Format məktubun məqsədindən və ünvanlandığı şəxsdən asılıdır. Rəsmi məktublarda müəyyən qaydalar, format tələbləri var. Qeyri-rəsmi məktublar daha sərbəst tərzdə yazılır.
2. Məqsəd: Məktubun əsas məqsədi informasiyanın ötürülməsidir. Bu informasiya müxtəlif xarakter daşıya bilər: xəbər vermək, təbrik etmək, təşəkkür etmək, xahiş etmək, şikayət etmək, təkliflər vermək, münasibətləri qurmaq və s.
3. Ötürülmə üsulu: Əvvəllər məktublar əsasən poçt vasitəsilə göndərilirdi. İndi isə elektron poçt, kuryer xidmətləri, hətta sosial media platformaları da məktub göndərmək üçün istifadə olunur. Lakin "məktub" sözü hələ də əsasən kağız üzərində yazılmış və fiziki olaraq göndərilən mesajı ifadə etməkdə davam edir.
4. Dil üslubu: Məktubun dil üslubu onun məqsədindən və ünvanlandığı şəxsdən asılı olaraq dəyişir. Rəsmi məktublarda rəsmi, ciddi bir dil tərzi işlədilir, qeyri-rəsmi məktublarda isə daha sərbəst və ünsiyyətçi bir dil tərzi üstünlük təşkil edir.
Cümlə nümunələri:
• Anamdan uzun bir məktub aldım.
• İşə qəbul üçün məktub yazdım.
• Öz əlinizlə yazılmış məktublar daha çox dəyər kəsb edir.
• Rəsmi məktublarda dilin düzgünlüyünə diqqət yetirmək vacibdir.
• Elektron poçt da bir növ məktubdur.