Mələ

Mələ (mələ) ismi ilə qeydə alınmış sözün Azərbaycan dilindəki mənaları aşağıda daha geniş və dəqiq şəkildə izah olunur:

1. Zooloji məna: Mələ, əsasən, Scorpiones dəstəsinə aid olan, bədəninin ön hissəsində bir cüt qəlpə (pedipalpler) və dörd cüt gəzmə ayağı olan, quyruq hissəsində isə əyri, zəhərli sancanı olan bir heyvandır. Çox vaxt quru ərazilərdə yaşayan, gecə həyatı sürən bu heyvanlar, əsasən kiçik həşəratlarla qidalanır. Mələlərin bədən quruluşu sərt, xitinli bir qabıqla örtülüdür. "Çox bərk sancan" ifadəsi mələnin sancasının möhkəmliyini və dəriyə batmasının asanlığını vurğulayır. Zəhəri isə insanlarda ağrı, şişkinlik və bəzən daha ciddi reaksiyalara səbəb ola bilər. Bəzi mələ növlərinin zəhəri həyati təhlükə yarada bilər.

2. Məhəl məna: "Taxtabiti" kimi izah edilən mələnin bu mənası, bir növ toxuculuq aləti olan taxtabitinə işarə edir. Bu mənada mələ, taxtadan hazırlanmış, parçanı toxumaq üçün istifadə olunan, sadə bir alət kimi başa düşülür. Taxtabiti termininin daha çox regional dialektlərdə işlənməsi ehtimalı yüksəkdir. Bu isə sözün mənasının coğrafi bölgədən asılı olaraq dəyişə biləcəyini göstərir. "Mələ" sözünün bu mənası, heyvan mənasından fərqli olaraq, daha az yayılmış və ehtimal ki, köhnəlmiş bir istifadədir.

Etimologiya: "Mələ" sözünün etimologiyası tam olaraq aydın deyildir. Ancaq Türkiyə dillərindəki bənzər sözlərlə müqayisə edilərək, mənşəyinin daha dərinə gedən tədqiqatlarla müəyyən edilməsi mümkündür. Sözün qədim Türk dillərindən qaynaqlanması ehtimalı yüksəkdir.

Cümlə içində istifadəsi:

Zooloji məna: "Səhrada gəzərkən diqqətli olmalıyıq, çünki hər yerdə mələlər ola bilər." "Uşaq mələnin sancasından çox qorxmuşdu."

Məhəl məna: (Bu mənanın istifadəsinə nadir rast gəlindiyindən, konkret cümlə qurmaq çətindir. Daha çox dialekt araşdırmaları aparmaq lazımdır.) Məsələn, hipotetik olaraq: "Nənəm mələ ilə incə bir parça toxuyurdu."