Mələr sözünün Azərbaycan dilindəki mənası və işlənmə üsulları olduqca maraqlı və çoxşaxəlidir. Lüğətlərdəki qısa izahı genişləndirmək üçün etimoloji və semantik təhlillər aparmaq lazımdır. Sözün iki əsas mənası vardır:
1. Sifət mənası: "Mələr" sözü, əsasən şifahi nitqdə istifadə olunan, "ağlayan", "gözü yaşlı", "ağlar", "gözü yaşla dolu" mənalarını ifadə edən bir sifətdir. Bu mənada söz, duyğuların ifadəsində, xüsusilə də kədər və dərdin təsvirində işlənir. Məsələn, "Mələr gözlərlə baxdı uzaqlara" cümləsində "mələr" sözü, şəxsin kədərli və ağlayan vəziyyətini vurğulayır. Bu mənanın əsasında, ehtimal ki, göz yaşı ilə əlaqəli bir kökdən törəmə olduğu fərziyyəsi dayanır. Daha ətraflı etimoloji tədqiqatlar bu fərziyyəni təsdiqləyə və ya rədd edə bilər.
2. İsmi mənası: Lüğətdə qeyd edilən ikinci məna isə, daha az yayılmış və dialektal xarakter daşıyan bir ismi mənasıdır: "ev heyvanı". "Qapıda mələri yoxdur" cümləsi, evin heyvanları olmadığını ifadə edir. Bu mənanın leksik tarixi və mənşəyi haqqında daha dəqiq məlumat əldə etmək üçün əlavə araşdırmalar aparmaq lazımdır. Sözün bu mənada işlənməsi, ehtimal ki, məlum bir məna əlaqəsinə, ya da metaforik bir köçürməyə əsaslanır. Məsələn, ev heyvanları bəzən "mələr" kimi zəif və qayğıya ehtiyacı olan varlıqlar kimi qəbul edilə bilər.
Sözün etimologiyası: "Mələr" sözünün etimologiyası hələ də tam aydın deyil. Daha dərin tədqiqatlar aparılmalı, kök sözün müəyyən edilməsi, şifahi dil nümunələrinin toplanması və tarixi mənbələrin araşdırılması yolu ilə onun mənşəyi və məna inkişafı aydınlaşdırılmalıdır. Fərqli dialektlərdə işlənmə üsullarının araşdırılması da sözün tam mənasını anlamağa kömək edə bilər.
Cümlədə işlənmə nümunələri: "Mələr" sözünün müxtəlif cümlələrdə necə işləndiyi, onun məna çalarlarını daha yaxşı anlamağımıza kömək edər. Əlavə olaraq, verilən mətn parçasında qeyd edilən "...Qoymaz ölkələrdə mə..." hissəsi tamamlanmamışdır və mənası aydın deyil. Bu hissənin tamamlanması və kontekstinin verilməsi, "mələr" sözünün həmin cümlədəki mənasını anlamaq üçün zəruridir.