MƏMANİƏTSİZ (sif. və zərf) – Məmaniət olmadan, heç bir maneəyə rast gəlmədən, maneəsiz, sərbəst, azad, əngəlsiz.
Sözün leksik mənası “maneənin olmaması” kimi tərif oluna bilər. Bu, həm fiziki, həm də metafiziki maneələrin olmamasını ifadə edir. Fiziki mənada, “məmaniətsiz yol”, “məmaniətsiz hərəkət” kimi ifadələrdə fiziki əngəllərin (dağ, çay, divar və s.) olmamasını bildirir. Metafiziki mənada isə, “məmaniətsiz inkişaf”, “məmaniətsiz düşüncə”, “məmaniətsiz qərar vermək” kimi ifadələrdə, psixoloji, sosial və ya ideoloji maneələrin olmamasını ifadə edərək, sərbəstlik və azadlığı vurğulayır.
Etimoloji baxımdan, “məmaniətsiz” sözü “məmaniət” sözündən əmələ gəlmişdir. “Məmaniət” ərəb mənşəli olub, “maneə” mənasını verir. “Sız” əlavəsi isə mənfi məna ifadə edərək, “maneənin olmaması” mənasını yaradır. Beləliklə, “məmaniətsiz” sözü bir söz birləşməsindən deyil, mürəkkəb söz olaraq meydana çıxmışdır.
Cümlədə istifadəsinə nümunələr:
- Qoşun məmaniətsiz düşmən ərazisinə girdi.
- Layihənin həyata keçirilməsi üçün məmaniətsiz şərait yaradıldı.
- Onun məmaniətsiz inkişafı üçün hər cür şərait təmin edildi.
- Məmaniətsiz düşüncəyə sahib olan insanlar həmişə daha uğurludur.
- İqtisadi inkişaf üçün məmaniətsiz bazar iqtisadiyyatı vacibdir.
Qeyd etmək lazımdır ki, “məmaniətsiz” sözü “maneəsiz”, “sərbəst”, “azad”, “əngəlsiz” sözləri ilə sinonimdir, lakin bəzi hallarda bunlar arasında incə məna fərqləri ola bilər. Məsələn, "maneəsiz" daha çox fiziki maneələrin olmamasını, "sərbəst" isə daha çox istəyə uyğun hərəkət etmə azadlığını ifadə edir. Ancaq ümumi kontekstdə bu sözlər bir-birinin əvəzində işlənə bilər.