Mərəz (ər. مرض - marad) sözü Azərbaycan dilində əsasən "xəstəlik", "naxoşluq" və "azar" mənalarında işlənir. Lüğətlərdəki qısa təriflər sözün geniş məna çalarlarını tam əks etdirmir. Daha dəqiq bir izah vermək üçün sözün mənşəyini və istifadə sahələrini nəzərə almaq lazımdır.
Ərəb mənşəli olan "mərəz" sözü klassik ədəbiyyatımızda daha geniş istifadə olunmuşdur. Müasir Azərbaycan dilində daha çox köhnəlmiş və ya poetik üslubda işlənsə də, əsasən ciddi, ağır xəstəlikləri ifadə etmək üçün seçilir. Sadə, adi xəstəliklər üçün daha çox "xəstəlik" və ya "naxoşluq" sözləri üstünlük təşkil edir. "Azar" sözü ilə müqayisədə isə "mərəz" daha ciddi, bəzən müalicəsi çətin olan xəstəlikləri bildirir.
Misal üçün, "qrip xəstəliyi" deyərkən "qrip mərəzi" demək qeyri-təbii və ya həddindən artıq ciddi səslənər. Lakin, "qəlb mərəzi", "ruh mərəzi" kimi ifadələr, müalicəsi çətin olan və daxili, ruhi problemləri əks etdirən mənalarda məqbul və təsirli olur. Beləliklə, "mərəz" sözü yalnız fiziki deyil, həm də ruhi, mənəvi xəstəlikləri ifadə edə bilər.
Ədəbiyyat nümunələrində istifadəsinə nəzər salsaq, "Hər mərəz çarəsini eyləmək asandır, təbib! Mərəzi-eşqə nə tədbir, nə dərmanın var?" misalında olduğu kimi, "mərəz" sözü bədii təsvir vasitəsi kimi, əldə edilməsi çətin olan, müalicəsi olmayan bir vəziyyəti ifadə etmək üçün işlədilir. Bu misalda "eşq mərəzi" ifadəsi, müalicəsi olmayan bir məhəbbət acısını simvolizə edir.
Yekun olaraq, "mərəz" sözü ağır, bəzən müalicəsi çətin olan, fiziki və ya ruhi xəstəliyi, acı və ya bəlaya işarə edən, daha çox köhnə ədəbi üslubda istifadə olunan bir termindir. Onun "xəstəlik" və ya "naxoşluq" sözlərindən fərqi məhz bu məna çalarının dərinliyində və ciddiyyətindədir.