Mərhəba sözü Azərbaycan dilində bir nida olub, əsasən bəyənmə, tərif, razılıq və ya xoş gəlmişi bildirmək məqsədilə işlənir. Lüğətlərdə sadəcə "nida" kimi qeyd olunsa da, mənası daha geniş və çoxşaxəlidir. "Nida" kimi təsnif olunmasının səbəbi onun cümlədə müstəqil olaraq, digər sözlərlə əlaqəli olmadan işlənə bilməsidir.
Mərhəbanın ifadə etdiyi duyğu kontekstə görə dəyişə bilir. Sadə bir tərif ifadəsi ("Afərin!", "Əhsən!" kimi) ola bildiyi kimi, daha coşkulu və emosional bir bəyənməni də ifadə edə bilər ("Eşq olsun!", "Barakallah!"a yaxın mənada). Məsələn, birinin əməyini tərifləmək, uğurunu qeyd etmək, və ya sadəcə xoş gəlmişi bildirmək üçün işlənə bilər. Hətta dərin hörmət və ehtiram ifadəsinin bir elementi kimi də işlənə bilər (misal üçün şeirdəki "Eşidənlər kəlamın olsun şad; Söyləsinlər ki, mərhəba, ustad!" misrasında olduğu kimi).
Etimoloji baxımdan, "mərhəba" sözünün kökü Arap dilindən gəlmə ehtimalı olsa da, müasir Azərbaycan dilində tam olaraq Arap dilinin sözlərinin tərcüməsi deyil. Əslində, səs və məna baxımından Arap dilindəki bəzi oxşar sözlərlə əlaqələndirilə bilər, amma tam bir etimoloji tədqiqat tələb edir. Onun türk dillərindəki bənzərləri də araşdırılmalı və müqayisə edilməlidir. Bu, sözün mənasının daha dolğun bir şəkildə anlamağa imkan verəcəkdir.
Cümlədə işlənmə nümunələri:
- – Mərhəba, əziz qonaqlar! (Xoş gəlmişi bildirir)
- – Mərhəba, necə gözəl bir şeirdir! (Tərif ifadəsi)
- – Mərhəba, nə gözəl iş bacarmısan! (Bəyənmə)
- – Mərhəba, bu gün sənin şərəfinə bayram edəcəyik! (Şadlıq və təbrik)
Beləliklə, "mərhəba" sözünün mənası sadəcə "nida" ilə məhdudlaşdırılmamalıdır. O, kontekstə bağlı olaraq bəyənmə, tərif, xoş gəlmişi bildirmə, razılıq, hətta dərin ehtiram ifadə edə bilən çoxşaxəli bir sözdür.