Mırtlanmaq sözü Azərbaycan dilində "ağızdan az-az səs çıxarmaq, necəsə pıçıldamaq, dərin düşüncələrə dalmaqla öz-özünə danışmaq" mənasında işlənir. "Mırtıldanmaq" sözü ilə sinonim olsa da, "mırtlanmaq" daha çox daxili bir düşüncə prosesini, öz-özünə sözsüz deyil, amma çox açıq-aşkar əks etdirmədən bir şeyləri pıçıldamağı, və ya fikirlərini səsli şəkildə ifadə etməyi əks etdirir. Həmçinin, "mırtlanmaq" feili tez-tez tənha və düşüncəyə dalmış şəxslər haqqında işlədilir.
Sözün etimologiyası tam aydın deyil, amma türkcə köklərdən gəlməsi ehtimal olunur. Ehtimal ki, səsin xarakteristikasını əks etdirən onomatopoeik bir söz olaraq yaranmışdır. Yəni, səsin özü sözün mənasını ifadə edir. Mırtlanmanın səsi ağızdan az-az, aydın olmayan bir səs olaraq qəbul edilə bilər.
Cəlil Məmmədquluzadənin misalında istifadə olunduğu kimi, "gördüm uşaqların anası öz-özünə mırtlanır" cümləsində, "mırtlanmaq" feili qadının daxili dünyasının və fikirlərinin gizli bir tərzdə ifadə olunmasını əks etdirir. O, səssiz fikirləşmir, lakin fikirlərini tam aydın bir şəkildə də ifadə etmir. Sözün bu mənada işlənməsi, oxucuya qadının dərin düşüncələrə dalmış olduğunu və bu düşüncələri öz-özünə ağızdan çıxardığı səslər vasitəsiylə ifadə etdiyini bildirir.
Başqa bir misalda, "Yaşlı qadın pəncərəyə baxıb öz-özünə mırtlanırdı." cümləsində qadının həsrətini, ya da kədərini ifadə etmək üçün istifadə oluna bilər. Bu halda, "mırtlanmaq" yalnız səs çıxarmaq deyil, həm də daxili hisslərin ifadə olunması deməkdir.
Qısaca, "mırtlanmaq" sözü öz-özünə ağızdan az-az səs çıxarmaq, pıçıldamaq və ya daxili fikirləri açıq şəkildə ifadə etmədən pıçıldamaq mənasında işlənir. Sözün mənası kontekstə görə dəyişə bilər, lakin əsas məna həmişə öz-özünə pıçıldamaq və daxili bir prosesin ifadəsidir.