Moizə (ər. موعظة - mau'iza) sözü ərəb mənşəlidir və əsas mənası "nəsihət, öyüd-nəsihət, vəaz, təbliğ" deməkdir. Lüğətlərdə sadəcə "vəaz" kimi tərcümə olunsa da, mənası daha genişdir və vəazın məzmununu əhatə edir. Vəaz sadəcə bir nitq formasını ifadə edirsə, moizə vəazın əxlaqi və dini məqsədlər daşıyan, dinləyicini yaxşı əməllərə, saleh həyata yönəltmək məqsədi güdən tərəfini vurğulayır.
Moizə, din xadimləri tərəfindən verilən, əsasən dini mətnlərə əsaslanan, insanları Allah yoluna dəvət edən, pis əməllərdən çəkindirib yaxşı əməllərə təşviq edən bir növ ictimai nitqdir. Lakin, moizə yalnız dini kontekstdə deyil, ümumi mənada da işlənə bilər. Məsələn, bir müəllim şagirdlərə verdiyi tərbiyəvi öğüd-nəsihətlərə də "moizə" demək olar. Bu mənada moizə, qısa və ya uzun, ciddidir və ya yumoristik üslubda ifadə oluna bilər.
Moizənin mənasını daha aydınlaşdırmaq üçün müxtəlif cümlələrdə necə işləndiyinə baxaq:
- İmamın moizəsi camaatı dərin düşüncələrə saldı. (Burada moizə, dini bir nitqi ifadə edir.)
- Atamın həmişə mənə verdiyi moizələr həyatım boyunca yadımdadır. (Burada moizə, ata tərəfindən verilən tərbiyəvi öyüd-nəsihətləri ifadə edir.)
- Müəllimin moizəsi şagirdlərə oxumağın əhəmiyyətini bir daha aydınlaşdırdı. (Burada moizə, müəllimin verdiyi tərbiyəvi xarakterli bir nitqi bildirir.)
- Onun uzun moizəsi dinləyiciləri bezdirdi. (Moizənin uzun və maraqsız olması vurğulanır.)
Yekun olaraq, moizə sözü vəazdan daha geniş məna daşıyır və əxlaqi, dini və ya tərbiyəvi məqsədlərlə verilən, dinləyicini müəyyən bir istiqamətə yönəltmək məqsədi güdən hər bir nitqi əhatə edir. Sözün mənasının tam dərk edilməsi üçün kontekstin nəzərə alınması vacibdir.