izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Morfoloji (yun. μορφή - morphe - "forma", λόγος - logos - "elm, təlim") sifətdir. Linguistikada sözlərin formalarının, onların əmələgəlmə üsullarının və qrammatik kateqoriyalarının öyrənilməsi ilə məşğul olan dilçilik sahəsinə aiddir. Yəni, sözlərin daxili quruluşunun, onların hissələrinin bir-biri ilə əlaqəsinin və bu əlaqənin sözün mənasına təsirinin təhlili morfologiyanın əsas predmetini təşkil edir.

Morfoloji təhlil, sözün kökü, əlavələri, önəkləri və sonluqlarını ayıraraq onun qrammatik xüsusiyyətlərini (məsələn, isim, fel, sifət olması, ədəd, hal, zaman kimi kateqoriyaları) müəyyən etməyə imkan verir. Bu təhlil, sözün düzgün yazılmasını, mənasının dəqiq başa düşülməsini və cümlədəki rolunu müəyyən etmək üçün çox vacibdir.

Məsələn, "yazırdı" sözünün morfoloji təhlili belə aparılır: "yaz-" (kök), "-ırdı" (keçmiş zaman əlavəsi). Bu təhlil bizə sözün fel olduğunu, keçmiş zamanda işləndiyini və üçüncü şəxsdə tək olduğunu göstərir.

Morfoloji anlayışı yalnız sözlərin quruluşunu deyil, həm də onların əmələ gəlmə yollarını, söz əmələgətirmə proseslərini əhatə edir. Yeni sözlərin əmələ gəlməsində istifadə olunan üsullar (əlavə, birləşmə, qısaltma və s.) də morfologiyanın öyrənilmə obyektinə daxildir. Beləliklə, "evcik", "evli", "evə" kimi sözlərin morfoloji əlaqəsi və onların "ev" sözündən necə əmələ gəldiyi morfoloji tədqiqatların mövzusudur.

Bir sözün morfoloji quruluşu onun leksik mənasını anlamaq üçün əsasdır. Çünki sözün hissələri onun mənasına müəyyən mənalar əlavə edir və bu da sözün ümumi mənasını dəyişdirir. Ona görə də, morfoloji təhlil, dilçiliyin digər sahələri ilə yanaşı, leksikologiya, sintaksis və semantikada da geniş istifadə olunur.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz