Motalpapaq sözü Azərbaycan dilində əsasən sifət kimi işlənir və "motal papaq geyinmiş", "başında motal papaq olan" mənalarını verir. Lüğətlərdəki bu qısa izah, sözün semantik potensialını tam əks etdirmir. Daha geniş və dəqiq şəkildə izah etsək, "motalpapaq" sözünün mənası əsasən kəndli təbəqəsinə aid geyim əşyası olan motal papağın geyildiyini bildirir. Bu, sadəcə fiziki bir təsvir deyil, həm də sosial-iqtisadi və mədəni bir kontekstdə işlənir. Motal papaq, adətən, kasıb kəndlilərin geyindiyi sadə, praktik bir baş geyimidir və bu səbəbdən də "motalpapaq" sözü bəzən kasıblığı, sadəliyi, hətta müəyyən dərəcədə geriliyi ifadə edə bilər.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "motal" sözünün kökündən gəldiyini görürük. "Motal"ın özü də "metaldan düzəldilmiş", "dəmir", "polad" kimi mənalara malikdir. Beləliklə, "motalpapaq" metaldan, adətən dəmir və ya polad tərkibli materiallardan hazırlanmış papağı ifadə edir. Ancaq burada yalnız material deyil, həm də geyən şəxsin sosial statusu nəzərə alınır. Yəni, "motalpapaq" sözü yalnız bir geyim əşyasını deyil, həm də geyinən şəxsin sosial və iqtisadi vəziyyətinə işarə edir.
Cümlədəki işlənməsinə baxaq: "Motalpapaqlı kəndli bir söz deməyib, vaqon biletçisinin göstərdiyi skamyada … yer tutdu". Bu cümlədə "motalpapaqlı" sözü kəndlinin sosial statusunu və geyimini qısa və aydın şəkildə təsvir edir. Kəndlinin səssizliyi və vaqon biletçisinin göstərdiyi skamyada oturmaq məcburiyyəti onun aşağı sosial statusunun bir göstəricisi kimi təqdim olunur. Yəni, burada "motalpapaq" sözü yalnız bir detal deyil, bütün hadisənin kontekstini anlamaq üçün vacib bir elementdir.
Qısaca, "motalpapaq" sözü, sadə bir təsviri aşaraq, mədəni, sosial və iqtisadi məlumatları özündə əks etdirən, zəngin bir semantik yük daşıyan bir söz olaraq qəbul edilməlidir.