Müqəddər (ər. مقدّر – muqaddar) sözü əsasən köhnə Azərbaycan dilində işlənən bir sifətdir. Ərəbcə mənşəli olan bu söz, "müəyyən edilmiş", "təyin olunmuş" mənalarını ehtiva edir. Lüğətlərdəki sadə izahı daha genişləndirərək, bu sözün müxtəlif kontekstlərdə necə işləndiyini və çalarlarını təhlil edə bilərik.
Birinci məna: "Miqdarı müəyyən edilmiş, təyin edilmiş" mənası, kəmiyyətin, miqdarın öncədən bəlli olmasına işarə edir. Məsələn, "Müqəddər qədər un götürdüm" cümləsində, unun miqdarının əvvəlcədən müəyyən olunduğu, təyin edildiyi nəzərdə tutulur. Bu mənada "müəyyən", "təyin olunmuş", "ölçülmüş" kimi sinonimlər işlədilə bilər.
İkinci məna: "Söz gəlişindən başa düşülən" mənası isə, kontekstə əsasən anlaşılan, dolayısı ilə ifadə olunan mənaları əhatə edir. Burada müqəddər, açığı ifadə edilməyən, lakin mətnin və ya vəziyyətin gedişatından aydın olan mənaya işarə edir. Məsələn, "Sözləri arasından onun narazılığı müqəddər idi" cümləsində, narazılığın birbaşa ifadə olunmasa da, sözlərin tonundan və ifadə tərzindən aydın olduğu bildirilir. Bu mənada "aşkardır", "aydındır", "bilinir" kimi sözlər sinonim kimi istifadə oluna bilər, ancaq "müqəddər" sözünün daha qədim və ədəbi bir üsluba işarə etdiyini unutmaq olmaz.
Üçüncü məna: "İnsanın alnına yazılmış, alın yazısı" mənası isə, qədərin, taleyin, insanın həyatında baş verəcək hadisələrin öncədən müəyyən olduğunu bildirir. Bu mənada "müqəddər" sözü mistik və ya dini bir kontekstdə işlənir və "tale", "qəza", "əzəl" kimi sözlərlə sinonimdir. Məsələn, "Onun müqəddəri belə imiş" cümləsi insanın həyatının qədərin əlində olduğunu bildirir.
Nəticə olaraq, "müqəddər" sözünün mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişir. Lakin ümumi olaraq, "müəyyən edilmiş", "təyin olunmuş" mənalarını ehtiva edən bir söz olaraq, klassik ədəbiyyatda daha çox rast gəlinir və müasir Azərbaycan dilində istifadəsi nisbətən azdır.