Müntəxəb sözü ərəb mənşəlidir. İzahlı lüğətlərdə "bir çoxları arasından seçilmiş, bəyənilmiş" mənası verilmişdir. Lakin bu tərif, sözün zəngin semantik potensialını tam əks etdirmir. "Müntəxəb" sadəcə "seçilmiş" deyil, "xüsusi keyfiyyətlərinə görə seçilmiş", "üstün keyfiyyətlərə malik olan", "ən yaxşı", "nəfis", "kamil" kimi mənaları da özündə ehtiva edir. Bu söz, seçimin obyektiv əsaslarla deyil, həm də subyektiv zövq və qiymətləndirmə ilə bağlı olduğunu vurğulayır. Yəni seçilən şey sadəcə çoxluq içindən ayrılmır, eyni zamanda keyfiyyətcə də üstünlük təşkil edir.
Sözün kökü olan "xəbəb" (خبب) "seçmək", "ayırmaq" felindən törəmişdir. "Müntəxəb" isə "mən-" (من) əlavəsinin "seçilmiş" mənası verən "məxsuf" (مصدر مفعول) məsdər formasını göstərir. Bu, sözün passivdə olduğunu, yəni seçilmə prosesinin obyektinin təsvir olunduğunu bildirir.
Misal olaraq verilən "Məhbubimüntəxəb, bir alinəsəb; Qəmzəsində qəzəb, sən saxla, yarəb!" beytində "müntəxəb" sözü, seçilmiş, bənzərsiz məhəbbətin obyektini, yəni sevgilinin üstün və nəfis xüsusiyyətlərini vurğulayır. Burada "seçilmiş" mənası sadəcə kəmiyyət deyil, keyfiyyət baxımından da qiymətləndirilən bir seçimi ifadə edir. Söz, sözün əsl mənasında "seçilmiş məhəbbət" kimi tərcümə oluna bilər.
Müxtəlif cümlələrdə "müntəxəb" sözünün necə işləndiyinə dair daha bir neçə nümunə:
- O, müntəxəb əsərlərinin müəllifidir. (Yüksək keyfiyyətli, seçilmiş əsərlər)
- Bu, müntəxəb bir materialdır. (Keyfiyyətli, yüksək dərəcədə seçilmiş material)
- Müntəxəb nümunələr təqdim olundu. (Ən yaxşı, ən nümunəvi)
Beləliklə, "müntəxəb" sözü sadəcə "seçilmiş" deyil, daha çox "keyfiyyətcə seçilmiş", "üstün", "nəfis" və "kamil" mənalarını özündə cəmləşdirən bir söz olduğunu qeyd etmək vacibdir. Mənasının tamlıqla dərk edilməsi üçün kontekstin nəzərə alınması əsasdır.