Mütləq sözü Azərbaycan dilində zərf kimi işlənir və bir neçə mənaya malikdir. Əsas mənası "labüd", "şübhəsiz", "əlbəttə", "yəqin", "hər halda" kimi ifadələrlə ifadə olunan qətiyyət, təsdiq və qaçılmazlıqdır. Bu mənada söz, hər hansı hadisənin, vəziyyətin və ya fikrin mütləq baş verməsinə, doğru olmasına və ya reallaşmasına işarə edir. Məsələn: "Mütləq sabah gəlməlisən." cümləsində "mütləq" sözü gəlişin şübhəsiz və qaçılmaz olduğunu bildirir.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "mütləq" ərəb mənşəli olub, "mutlaq" kəlməsindən götürülmüşdür. Ərəbcə "mutlaq" "bağlı olmayan", "asılı olmayan", "müstəqil" mənalarını verir. Bu mənşəyə əsasən, "mütləq" sözü hər hansı şərtə, məhdudiyyətə və ya təsirlərə bağlı olmayan, özündən asılı, müstəqil, qəti bir vəziyyəti ifadə edir. Beləliklə, sadəcə "şübhəsiz" mənasından daha geniş bir kontekstdə istifadə olunmasına imkan yaradır.
Daha geniş mənada, "mütləq" sözü fəlsəfi və elmi kontekstlərdə də işlədilir. Məsələn, "mütləq həqiqət", "mütləq zaman", "mütləq məkan" ifadələrində şərtsiz, universal və dəyişməz bir gerçəkliyi ifadə edir. Bu kontekstdə "mütləq" sözü nisbi və gözləyicidən asılı olan anlayışlardan fərqli olaraq, özündən asılı və universal bir həqiqəti göstərir.
Cümlədə istifadəsi nümunələri:
- Mütləq bu görüşə gəlməlisən.
- O, mütləq haqlıdır.
- Bu məsələdə mütləq bir həll yolu tapmalıyıq.
- Mütləq sülh üçün çalışmalıyıq.
- Mütləq həqiqəti axtarmaq çətin, lakin vacibdir.
Yekun olaraq, "mütləq" sözü sadəcə "şübhəsiz" mənası ilə məhdudlaşmayan, kontekstdən asılı olaraq müxtəlif çalarlarda istifadə olunan zəngin mənaya malik bir sözdür.