Nəfsli sifəti, əsasən, insanın öz istək və ehtiraslarına çox bağlı olmasını, həddini bilməməsini və həmişə daha çoxunu istəməsini ifadə edir. Lüğətlərdəki təriflər qısadır və mənanın bütün çalarlarını əhatə etmir. Daha geniş və dəqiq izahı belə verə bilərik:
Nəfsli sözünün əsasını "nəfs" sözü təşkil edir ki, bu da ərəb mənşəli olub, insanın özünün, öz varlığının şüurunun, istək və ehtiraslarının ifadəsidir. Lakin nəfs anlayışı həm müsbət, həm də mənfi mənalarda işlənə bilər. Müsbət mənada, nəfs, insanın özünü inkişaf etdirmək, hədəflərinə çatmaq üçün göstərdiyi səy və istək deməkdir. Mənfi mənada isə, nəfs, insanın tamahkarlığını, hərisliyini, həddini aşmasını ifadə edir. İşte, "nəfsli" sifəti, nəfsin bu mənfi mənasını vurğulayır.
Nəfsli insan, tamahkar, hər şeydə gözü olan, öz istəklərini başqalarının istəklərindən üstün tutan, qənaətbəxş olmayan biridir. O, mənfəət üçün hər şeyə qadirdir və öz istəklərinin qarşısını almağa qarşı gəlir. Bu, sadəcə maddi şeylərə deyil, nüfuz, şöhrət, və ya hər hansı bir başqa növdə qazanca da aid ola bilər.
Nəfsli sözü, ehtiraslı və qızğın sözləri ilə sinonim olsa da, onlardan bir qədər fərqlənir. Ehtiraslı və qızğın sözləri daha çox şiddətli hislərə, sürətli hərəkətlərə işarə edə bilər. Nəfsli isə daha çox davamlı, özünə məxsus bir xüsusiyyəti, davranış tərzinin ifadəsidir.
Misallar:
• O, çox nəfsli bir insandı, hər şeydə öz payını almağa çalışırdı. (Tamahkarlıq mənası)
• Nəfsli rəqibini üstələmək üçün hər vasitəyə əl atdı. (Hərislik, mənfəət üçün hər şeyə hazır olmaq mənası)
• Nəfsli arzuları onu məhv etdi. (Həddən artıq istək, nəzarətsiz ehtiraslar mənası)
Gördüyümüz kimi, "nəfsli" sözünün mənası kontekstdən asılı olaraq müxtəlif çalarlar ala bilir, ancaq əsasən mənfi bir xarakter daşıyır.