Nəmişlənmək sözü, Azərbaycan dilində geniş işlənən bir feldir və əsasən “nəm almaq”, “nəmlə doymaq”, "suya batmaq" mənalarını ifadə edir. Lüğətlərdə sadəcə "nəmlənmək" kimi göstərilməsinə baxmayaraq, həm fiziki cisimlərə, həm də metaforik mənada canlı varlıqlara və ya hisslərə tətbiq oluna bilər. Mənasının daha geniş izahı üçün fərqli kontekstlərdə istifadəsinə baxaq.
Fiziki mənada: Bir parça parça nəmişlənir, yəni hava rütubəti ilə doyur. Taxta parçası yağışda nəmişlənərək şişər. Torpaq günəşli havada quruyur, yağışdan sonra isə yenidən nəmişlənir. Bu mənada “nəmlənmək” sözü, əşyanın səthinin nəmli və ya islanmış halını ifadə edir, tam olaraq suya batmasını deyil.
Metaforik mənada: Nəmişlənmək sözü daha geniş bir məna spektrini də əhatə edə bilər. Məsələn, “Gözləri həsrətdən nəmişlənmişdi” cümləsində, gözlərin yaşarmaq, sulanmaq vəziyyəti təsvir edilir. Bu halda “nəmişlənmək” sözü emosional vəziyyəti ifadə etmək üçün istifadə olunur. Başqa bir nümunə olaraq “Ürəyi kədərdən nəmişləndi” deyə bilərik. Bu isə insanın kədərli, hüznlü və ya həssas halını metaforik olaraq ifadə edir.
Etimoloji baxımdan: "Nəmişlənmək" sözü "nəm" kökünə "-lənmək" əlavəsi əlavə olunmaqla əmələ gəlib. "-lənmək" əlavəsi isə bir əşyanın vəziyyətinə görə dəyişiklik keçirməsini bildirir. Yəni nəm almaq prosesini ifadə edir.
Fərqli cümlələrdə istifadəsi:
- Paltar yağışda tamamilə nəmişlənmişdi.
- Quru torpaq yağışdan sonra sürətlə nəmişləndi.
- Əlləri soyuqdan nəmişlənmişdi.
- Üzü sevincdən nəmişlənmişdi.
- Xəbəri eşidəndə ürəyi nəmişlənmişdi.
Beləliklə, "nəmişlənmək" sözünün sadəcə "nəm almaq" deyil, nəmin təsiri altında baş verən müxtəlif dəyişiklikləri ifadə etdiyini, həm fiziki, həm də metaforik mənalarda işlədildiyini görürük.